Door Gonneke van den Kieboom
Hoe turbulent en indringend deze tijden ook zijn, we doen er goed aan om het perspectief te verschuiven. Want de wereld is blijvend veranderd, en dus moeten we het nieuwe omarmen en vormgeven. Hiervoor zijn wijsheid en lef nodig.
Wat is wijsheid? Geen vraag hield de gemoederen zo bezig als in het gebied dat ooit bekendstond als Mesopotamië (het huidige Irak). Schriftgeleerden deelden honderden gedachten hierover op kleitabletten, vanaf 2600 voor Christus tot het eind van de Mesopotamische beschaving tegen het begin van onze jaartelling. De latere Griekse filosofische dialogen hebben vaak hun oorsprong in deze oude overpeinzingen.
Wijsheid betekent voor de Mesopotamiërs: goed leven ondanks de wetenschap dat het leven eindig is. Doorleven, terwijl de dood zich in dat leven al aankondigt door het langzame verval van het eigen lichaam, door levensbedreigende ziektes en plagen. Dit betekent vooral dat zij realisten waren, te zien wat er werkelijk is en daarmee te ‘dealen’.
Röntgen
Als deze periode ons iets heeft gebracht, is het wel dit realisme. Covid-19 heeft een onverbiddelijke röntgenfoto gemaakt van Curaçao. Alle pijntjes, kwalen, gebrekkigheden zijn blootgelegd. Pleistertje hier, pilletje daar, het waren allemaal symptoombestrijdingsmiddelen. We lijden, in de boeddhistische traditie, omdat we niet goed in staat zijn gebleken realistisch in het leven te staan. Een van de belangrijkste lessen van deze leer is acceptatie. We zouden het daarom niet meer moeten hebben over ‘het leven ná corona’ maar over ‘de wereld mét corona’.
Beslissingen die burgers en bestuurders nu versneld nemen, zullen waarschijnlijk nog lange tijd van invloed zijn op hoe onze wereld eruitziet. Ze zullen niet alleen bepalend zijn voor de inrichting van onze gezondheidzorg, maar ook van de economie, politiek en cultuur. Historicus Yuval Noah Harari, auteur van onder andere ‘Sapiens’ en ‘Homo Deus’, dwingt ons om na te denken over de keuzes die we hebben. Blijft het bij het totalitaire toezicht dat vanwege de lockdown onze levens is gaan bepalen, of komt de verantwoordelijkheid bij burgers te liggen? Wint het nationalistisch sentiment of zegeviert wereldwijde solidariteit? We voelen direct wat onze voorkeur heeft, maar kiezen we ook daadwerkelijk voor deze nieuwe werkelijkheid?
Dé economie
De neoliberale conventies hebben nooit goed gewerkt voor ‘small island economies’ als de onze. En wereldwijd komen we inmiddels tot de conclusie dat deze economische strategieën ook voor de grote landen hun beste tijd hebben gehad. Het is onze taak nu om een slim alternatief te ontwikkelen, waarbij we strak focussen op wat realistisch en acceptabel is; dus wat direct bijdraagt aan ons welzijn. Welváárt is geen maatstaf, welzíjn is het nieuwe streven voor de gemeenschap als geheel, gebaseerd op solidariteit en burgerverantwoordelijkheid. Voor Curaçao zou het goed zijn ons te verdiepen in de principes van de Doughnut Economy, ontwikkeld door de Oxford-econome Kate Raworth. De sociale fundering, waarin de menselijke kernbehoeften als gezondheid, educatie, werk en inkomen, gelijkheid et cetera - de binnenwereld - worden gewaarborgd, wordt voortdurend in balans gehouden met de buitenwereld; het klimaat, het milieu en de wijze waarop wij gebruikmaken van natuurlijke hulpbronnen. In die balans vinden we veiligheid en rechtvaardigheid. De idee dat welzijn berust op deze zorgzame waarden, inspireert om met andere ogen te kijken naar economie.
De toekomst is: het tijdperk van kapitalisme eindigen en het tijdperk van hervormingen vormgeven. De overheid, sociale partners en financiële instellingen moeten een heel nieuw gesprek met elkaar voeren met als doel: balans scheppen. Rutger Bregman, auteur van ‘Alle mensen deugen’, sprak dit in Davos tijdens het laatste World Ecomic Forum helder uit: ,,Ik hoor van alles over participatie, gelijkheid, transparantie, maar niets over hoe de rijken hun steentje niet bijdragen dankzij de scheve belastingverhoudingen. We kunnen praten over allerlei liefdadigheidsprojecten en sponsoringen, maar we moeten het hebben over belastingen, belastingen, belastingen, al het andere is bullshit.” In de Verenigde Staten hebben circa 121 miljonairs en miljardairs zich verenigd in de Patriotic Millionairs. Zij smeken hogere belastingen te mogen betalen omdat zij niet meer kunnen ontkennen dat het gapende gat tussen de superrijken en de rest voor een onhoudbare situatie heeft gezorgd.
Goedkoper geld
Als we kijken naar de inkomensverdeling op ons eiland, hoe kunnen we dan anders gaan nadenken over wat welzijn bevordert? Het gevoel van welzijn hangt voor een deel af van het al dan niet beschikking kunnen hebben over geld. En niets op Curaçao is zo duur als geld. Rente op leningen, financieringen, bedrijfskredieten en kapitaal om te investeren; het moet allemaal goedkoper en toegankelijker. We kunnen iedere burger, iedere ondernemer en iedere investeerder aandeelhouder maken in het welzijnssucces van onze samenleving. Deze gedachtesprong geeft een nieuwe betekenis aan belasting betalen. Belastingen zijn immers de kern van het sociaal contract. Dit impliceert dat de overheid op een heel andere wijze verantwoording moet afleggen over de uitgaven, en vooral: vooraf goedkeuring moet krijgen voor de bestedingsplannen. Afgedragen belastingen moeten de burger inzichtelijk en direct ten goede komen.
Lef
We zullen ons kwetsbaar moeten opstellen om realistisch nieuwe banen te paden. Realisme gebiedt ons om de relatie met het Koninkrijk in duurzame balans te brengen. We kunnen ons nu losmaken van onze (traditionele) grondhouding van het lijden, en onze rollen opnieuw definiëren. Als het bedrijfsleven en vakbonden zichzelf kunnen hergroeperen en in plaats van steeds alle verantwoordelijkheid bij de overheid te leggen, dan kunnen we bouwen aan een werkelijk sociaal partnerschap ten behoeve van de professionalisering van onze work force, onder meer door structureel in te zetten op onderwijs, inkomensontwikkeling en zorgzaamheid.
Hier is lef voor nodig, zowel van de regering(-en) als van ons, bewoners, burgers. Een van mijn favoriete spreuken is: ‘De meerderheid van Lef is Leven’. En, zoals de Mesopotamiërs al zeiden: Leven is wijsheid.
De auteur Gonneke van den Kieboom is zelfstandig communicatiespecialist en trendonderzoeker. Zij beschouwt internationale ontwikkelingen en vertaalt deze naar de lokale situatie. ,,Waar kunnen we aanhaken, waarop kunnen we onze ideeën en gedachten baseren, hoe kunnen we omdenken, welke principes kunnen ons helpen?
