De ex-schoonzoon en/of het kind?

Door Enrico van der Meij
Een vaak onderschat familieconflict met grote financiële gevolgen
Stel: vader en moeder zijn op Curaçao getrouwd in gemeenschap van goederen en bezitten samen een woning op Curaçao. Ze hebben één dochter, die zelf ook in gemeenschap van goederen is gehuwd met haar echtgenoot - de schoonzoon van het echtpaar. In 2002 overlijdt vader. Zijn helft van de woning vererft op moeder en dochter, ieder voor de helft. De woning blijft echter onverdeeld, want moeder blijft er wonen. Alles lijkt rustig.
Tot in 2010 de dochter gaat scheiden. Bij die scheiding wordt niets verdeeld - geen afspraken, geen boedelverdeling, niets. In 2025 overlijdt moeder. De woning wordt eindelijk verkocht, en blijkt dan maar liefst XCG 1.000.000 waard. Ter vergelijking: in 2002 was de woning nog slechts XCG 100.000 waard.
Dan meldt de ex-schoonzoon zich: hij eist de helft van de waarde van het erfdeel van de dochter. En niet de waarde uit 2002 of 2010, maar die van 2025. Kán dat?

De juridische regel: geen verdeling betekent delen in groei
Het antwoord is: ja, dat kan. In het huwelijksvermogensrecht geldt de regel dat zolang de gemeenschap van goederen niet is verdeeld, die gemeenschap blijft bestaan. Wordt op een later moment alsnog verdeeld - bijvoorbeeld bij verkoop van een woning - dan gebeurt dat op basis van de waarde op dat moment. Dus in dit geval: 2025.
De ex-schoonzoon had bij de echtscheiding in 2010 recht op de helft van het erfdeel van de dochter. Maar omdat er toen geen verrekening plaatsvond, bleef de gemeenschap onverdeeld. Dat betekent dat hij nu, vijftien jaar later, recht heeft op de helft van wat het erfdeel nu waard is - inclusief alle waardestijging.
Dit is bevestigd in de Nederlandse rechtspraak, die ook op Curaçao als leidraad geldt. In een bekend arrest uit 2016 oordeelde de Hoge Raad dat een ex-echtgenoot recht hield op zijn deel van een woning, inclusief waardestijging, zolang de gemeenschap niet eerder was verdeeld. Tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden (zoals eenzijdige investeringen), blijft die hoofdregel gelden.

Van ANG 25.000 naar een veelvoud
Als de woning in 2002 XCG 100.000 waard was, dan was de helft van vaders aandeel dus XCG 50.000. De dochter erfde daarvan de helft, dus XCG 25.000. De ex-schoonzoon had bij de scheiding in 2010 recht op de helft van die XCG 25.000. Maar nu, bij verkoop in 2025, vertegenwoordigt datzelfde erfdeel wellicht een waarde van XCG 500.000 - en de ex-partner eist daarvan zijn helft.
Met andere woorden: doordat er geen verdeling plaatsvond, is zijn aanspraak uitgegroeid van XCG 12.500 tot mogelijk XCG 125.000. Een financieel explosief dat 15 jaar heeft liggen tikken.

Had dit voorkomen kunnen worden? Ja.
Dit soort situaties had voorkomen kunnen worden door twee eenvoudige stappen:
1. Een testament met uitsluitingsclausule. Als vader in zijn testament had bepaald dat wat hij nalaat niet in een gemeenschap van goederen valt, was het erfdeel van de dochter haar privébezit gebleven. De ex-schoonzoon zou dan geen enkel recht hebben gehad op dat erfdeel, ongeacht de latere waarde.
2. Een tijdige boedelverdeling bij scheiding. Als bij de echtscheiding in 2010 daadwerkelijk was afgerekend, bijvoorbeeld op basis van de waarde op dat moment, dan had de ex-partner geen belang meer gehad bij latere prijsstijgingen.

Is zo’n uitsluitingsclausule vandaag nog nodig?
Ja, hoewel sinds 1 januari 2012 het huwelijksvermogensrecht op Curaçao is gewijzigd en erfenissen automatisch buiten de gemeenschap vallen, geldt dat alleen voor huwelijken en erfrechtelijke verkrijgingen ná die datum. In oudere situaties - zoals die in onze casus - valt een erfenis zonder clausule gewoon in de gemeenschap. En dan is de kans reëel dat de schoonzoon of zijn erfgenamen later alsnog meedelen.
@tekst:Bovendien kan zelfs onder het nieuwe recht een uitsluitingsclausule nuttig zijn. Bijvoorbeeld als de kinderen huwelijkse voorwaarden hebben die de erfenis alsnog in de gemeenschap trekken, of als er onzekerheid is over de interpretatie van schenkingen en erfenissen. Met een uitsluitingsclausule voorkomt de erflater elke twijfel.

Praktische tips
• Voor ouders: neem standaard een uitsluitingsclausule op in uw testament. Zo beschermt u het erfdeel van uw kinderen tegen verdeling bij echtscheiding.
• Voor echtparen: bespreek met uw notaris of uw erfenis wel écht privé blijft. Zeker bij oude huwelijken is de kans groot dat dat niet zo is.
• Voor scheidende partners: verdeel de gemeenschap tijdig en zorgvuldig. Uitstellen kan jaren later onverwacht grote gevolgen hebben.

Conclusie
Een vergeten verdeling uit 2010 kan in 2025 leiden tot een financiële verrassing van tonnen. En die verrassing is vaak niet welkom. Een eenvoudige uitsluitingsclausule of een heldere boedelverdeling had dit kunnen voorkomen. Daarom: denk niet alleen aan wie u iets nalaat, maar ook aan hoe u het nalaat. Dat voorkomt dat een oude schoonzoon ineens nieuwe rechten krijgt op een huis dat nooit voor hem bedoeld was.
Enrico van der Meij is specialist op het gebied van estate planning en kan adviseren en documenten opstellen op het gebied van personen-, familie- en erfrecht en successiebelasting. Maak voor een consult gebruik van www.estateplanningcur.com.