Door Dick Drayer
Het juridisch gevecht tussen milieugroepen en de Isla-raffinaderij is een complex debat waar voor de leek geen touw meer aan vast valt te knopen en waar tot nog toe vooral de Isla baat bij heeft. Dertien jaar procederen heeft nog steeds niet geleid tot schone lucht. 
Het technisch-juridisch steekspel van dit jaar, over een dwangsom van 75 miljoen gulden, bewijst dat het ook allang niet meer gaat over schone lucht en de slachtoffers van de uitstoot benedenwinds van de raffinaderij.Daar is allereerst de onduidelijke - door Isla zelf ontwikkelde - immissie-hindervergunning debet aan. Niet de uitstoot van de Isla bij de schoorsteen is bepalend voor overtreding van die vergunning, maar wat er in de lucht op straat, in de wijken neerdwarrelt. En ja, op straat is Isla niet de enige vervuiler. Bovendien is de vergunningsnorm hoog en in geen enkele verhouding met de WHO-luchtgezondheidsnormen (World Health Organization). Maar ook het gerecht heeft een aardige duit in het zakje gedaan om het de Isla niet al te moeilijk te maken.Ik refereer dan naar de uitspraak van rechters Drop, Van Dijk en Bijloos in 2012, waarbij het gedegen vonnis van rechter Boerlage uit 2011 werd vernietigd. En enkel omdat de advocaten van de milieubeweging bij eerdere uitspraken niet goed hadden opgelet.Prof. mr. Rogier schreef daar destijds het volgende over: ,,(…) het Hof toont zich niet bepaald de actieve onderzoekende en de burger tegemoetkomende bestuursrechter waar bij de invoering van de Landsverordening administratieve rechtspraak op was gehoopt.”In de civiele zaak in 2015 bij rechter Van Schendel kan wellicht hetzelfde gezegd worden. In die zin, dat er door de bewoners ook gehoopt was op meer rekenschap voor de mensen die last hebben van de vervuiling.De rode lijn in dat vonnis is dat de overheid de weg was ingeslagen die de milieubeweging heeft geëist. Er was daarom geen enkele reden meer om in kort geding, dus met spoedeisend belang, meer te verlangen van die overheid. In de woorden van Van Schendel: ,,Het past ons terughoudend te zijn en de overheid ruimte te geven haar werk te doen.” Laat dat nou juist de kern zijn van al die rechtszaken tegen de overheid, door de milieugroepen: overheid, doe iets! En ook in deze zaak van de dwangsom (over 2013 en 2014) is het gerecht opnieuw debet aan de totale verwarring. Verwarring die uiteraard door Isla maximaal is en wordt uitgebuit. In troebel water is het goed vissen, en de raffinaderij weet dat ze betere hengels hebben. Alles draait in deze zaak om de korte bepaling die rechters Lewin, De Kort en Lock hebben opgenomen in hun hogerberoepvonnis van 12 januari 2010 in een zaak tussen Stichting Humanitaire Zorg (SHZ), stichting Schoon Milieu op Curaçao (Smoc), 25 bewoners onder de rook van de Isla en de raffinaderij.Daarin kregen de milieubeweging en bewoners gelijk van de rechter, net als in eerste aanleg: Isla wordt verboden om meer dan 80 µg/m3 als jaargemiddelde bij te dragen aan de concentratie van zwaveldioxide (SO2) op leefniveau (immissie) benedenwinds van de raffinaderij, daaronder begrepen de Joodse begraafplaats te Beth Chaim. En dat alles op straffe van een dwangsom van 75 miljoen gulden voor ieder kalenderjaar dat Isla in strijd heeft gehandeld met dit verbod tot en met 31 december 2014.De rechters wilden voorkomen dat er meningsverschillen zouden ontstaan over hoe je dan vaststelt dat Isla het vonnis mogelijk overtreedt en voegde een bepaling toe: De bijdrage van Isla aan de totale immissie moet worden berekend via de ‘StAB-methode’.En daar begint de verwarring, die methode bestaat namelijk niet. Of althans: StAB (zie hieronder) heeft in haar rapport van 16 juni 2008 aangegeven hoe zij de bijdrage van Isla aan de totale immissie benedenwinds berekent, maar daar zitten een paar addertjes onder het gras, waarvan ik er één noem.StAB berekent die immissie in 2008 op verschillende coördinaten met de hoogste concentratie, de toetsingslocatie. Dat doet ze met meteogegevens van 2003. Isla is van mening dat op exact die locatie met die meteogegevens opnieuw berekend moet worden hoeveel zij bijdraagt aan de totale luchtverontreiniging in de wijken onder de rook van de raffinaderij.Daarbij vergeet zij gemakshalve dat die exacte locatie gekozen was door StAB omdat daar in 2008 de hoogste concentratie berekend was. Dat is onderdeel van de ‘StAB-methode’: eerst uitzoeken waar de hoogste concentratie ligt, daarna berekenen. Die hoogste concentratie is uiteraard anders in 2013 en ook weer anders in 2014.En dat geldt ook voor de meteogegevens. Je kunt met droge ogen niet volhouden om tot in de eeuwigheid meteogegevens van 2003 te gebruiken om de immissie van SO2 jaren later te bepalen.Uit de aanvullende vragen die rechter De Kort stelde om het deskundigenbericht over 2014 op te stellen, kun je opmaken dat het gerecht beseft dat de vraagstelling om executiegeschillen te voorkomen, de geest van het vonnis uit 2010 ondermijnt. Immers, de Isla mag van dit vonnis nergens op het eiland meer dan 80 µg/m3 SO2-concentratie bijdragen aan de luchtverontreiniging op Curaçao. Niet alleen op twee plekken, waar StAB ooit iets heeft berekend. De beperking die de ‘StAB-methode’ kenmerkt - zoals uitgelegd door de Isla - doet geen recht aan het vonnis van 2010.De rechter die op verzoek van de eisende partij StAB en TNO heeft gevraagd om voor de 75 miljoen-kwestie een deskundigenbericht op te stellen, stelde daarom aanvullende vragen om beter gevolg te kunnen geven aan het vonnis uit 2010. Daarin werd uiteindelijk gevonnist dat Isla nergens op het eiland meer dan 80 µg/m3 zwaveldioxide mag bijdragen aan de immissie. En niet alleen op de toetsingslocatie - die ook nog eens elk jaar anders is - zoals hierboven betoogd.De rechter wil daarom weten in hoeverre het antwoord op de StAB-berekeningen in 2008 anders luidt indien de grondslagen van de ‘StAB-methode’ naar de huidige inzichten zouden zijn geactualiseerd. De conclusies zijn verontrustend voor Isla, de milieubeweging en bewoners onder de rook, alle vanuit eigen perspectief: het effect van het wijzigen van de toetsingslocatie naar hoogste concentratie en het gebruik van nieuwe meteorologische gegevens leidt grosso modo tot een bijdrage van de raffinaderij van meer dan 80 µg/m3.En die conclusie kost Isla 75 miljoen gulden. Uitspraak 2 mei.
StABDe Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening, kortweg StAB, is een onafhankelijke en onpartijdige deskundige, die de bestuursrechter adviseert over geschillen op het gebied van het fysieke leefmilieu. StAB adviseert uitsluitend op verzoek van de rechter, maar partijen kunnen hem vragen om de StAB een onderzoek te laten verrichten.
Dick Drayer is freelance verslaggever. Hij is onder andere Antillen-correspondent voor de NOS. Ook schrijft Drayer regelmatig opiniestukken op zijn blog De Achterkant van Curaçao, waar bovenstaand artikel ook op werd gepubliceerd.
