Is het waar dat coöperativisme een betere samenleving kan scheppen? In Mondragón, Spanje, is dit thans het geval. Vorig jaar zijn we daar op bezoek geweest. De Mondragón Corporation is een conglomeraat van coöperatieve federaties samen met circa 120 coöperaties van werknemers gevestigd in de Baskische regio in Noord-Spanje. Van deze 120 coöperaties is circa 70 procent industrie. Mondragón officieel bekend als Baskisch Arrasate/Spaans: Mondragón is een stad en gemeente in de provincie Guipúzcoa, Baskenland, Spanje. De bevolking telt ongeveer 23.000 inwoners. Het eerste product werd paraffinekachels. Het conglomeraat is de tiende grootste Spaanse onderneming in termen van omzet actief en de toonaangevende businessgroep in het Baskenland. Aan het einde van 2014 werkten 74.117 mensen in 257 bedrijven en organisaties in vier activiteiten: financiën, industrie, detailhandel en kennis. De corporatie van coöperaties werd in 1956 opgericht in de stad Mondragón door afgestudeerden van een lokale technische hogeschool. Mondragón is te vergelijken met ‘Silicon Valley’ in California (VS) waar een concentratie van hightech corporatieve bedrijven (grote nv’s) zijn gevestigd. Het bijzondere van Mondragón betreft de coöperatieve samenwerkingsvormen, die in bedrijven worden toegepast, die anders is dan in bedrijven die een naamloze vennootschap als rechtsvorm hebben. Alle werkers zijn zelf mede-eigenaar in deze coöperaties. Zij zijn ook allemaal betrokken bij de besluitvorming en het management van deze coöperaties. Er is sprake van een democratische controle geschoeid op een brede inzet van alle ‘sosio’s’ die als lid direct invloed kunnen uitoefenen op de bedrijfsvoering.
De werkers in Mondragón hebben in de loop der tijd hun eigen kapitaal geïnvesteerd in de coöperatie, die aan het eind van hun dienstverband rendement oplevert als pensioen. Tijdens hun dienstverband kunnen zij jaarlijks een dividend uitgekeerd krijgen als surplus is gemaakt. De werkers van Mondragón bouwen hun eigen sociale voorzieningen op naast wat zij later krijgen via de Spaanse overheid aan sociale voorzieningen. Ze krijgen maandelijks weliswaar relatief minder salaris, maar aan het eind van hun carrière komen zij wel beter uit qua sociale voorzieningen dan de gemiddelde werknemer in Spanje. In Mondragón kent men nagenoeg geen werkeloosheid. Criminaliteit en vandalisme komt nagenoeg niet voor in dit Baskische stadje. Iedereen heeft een of een ander vorm van inkomen om mee rond te komen. Het coöperatieve systeem heeft zijn voordelen op het sociale leven van Mondragón. Je krijgt een ‘return on human capital investment’ als een concreet resultaat in deze samenleving, wat je in ‘laisser faire’ kapitalistische samenleving normaal niet zomaar krijgt. Coöperaties zorgen niet alleen voor zichzelf, maar ook voor de gemeenschap als geheel. Mondragón heeft zijn eigen universiteit en zeven centra waar men innovatief onderzoek verricht. Training, vorming, opleiding en informatie staan centraal als principe. Mondragón coöperaties werken en leven in overeenstemming met de ‘Verklaring over de coöperatieve identiteit’, onderhouden door de ‘International Co-operative Alliance’ (ICA). De ICA kent zeven principes: vrijwillig open lidmaatschap; lid democratische controle; lid economische participatie; autonomie en onafhankelijkheid; training, vorming, opleiding en informatie; samenwerking tussen coöperaties en zorg voor de gemeenschap. De coöperatieve principes zijn richtlijnen waarmee coöperaties hun waarde (via Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) in de praktijk waarmaken. Coöperaties kennen hun eigen corporate governance code, die door hantering van hun principes niet overeenkomt met de internationale corporate governance code.
Sharnon Isenia,
Curaçao