Van onze correspondent
Den Haag - Een historisch moment was het begin van het Interparlementair Koninkrijksoverleg (Ipko) gisteren. Voor het eerst werd de bijeenkomst via een videoverbinding gehouden. De delegaties zullen er ondanks dat unicum niet met veel plezier op terugkijken. De spanningen in het Koninkrijk speelden op en de verbindingen haperden of vielen weg.
Aan het begin van de openbare plenaire sessies stond voorzitter Jan Paternotte (D66) stil bij de afwezigheid van William Millerson (PAR), die wegens gezondheidsredenen zijn functie van Statenvoorzitter van Curaçao heeft moeten neerleggen. Paternotte somde de sportprestaties van Millerson op, maar benadrukte ook zijn zachte karakter. ,,Hij is nu in Nederland en gaat deze week terug naar Curaçao. Wij wensen hem en zijn familie veel kracht toe.”
In de plenaire sessie gaf elk land een update over de huidige stand van zaken, met de nadruk op de gevolgen van Covid-19. Tot schrik en ongeloof van enkele Nederlandse delegatieleden vertelde de Arubaanse delegatieleider Rocco Tjon (MEP) dat net de werkloosheidcijfers bekend waren geworden: 77 procent. ,,Terwijl eind 2019 dit cijfer 7,3 procent was.” Gistermiddag was er in online berichtgeving even verwarring over dit nieuwe werkloosheidcijfer, maar Tjon benadrukte gisteravond dat het werkloosheidpercentage van Aruba daadwerkelijk 77 procent is. Later vandaag wordt hierover meer bekendgemaakt in een persconferentie van de Directie Arbeid & Onderzoek.
Tjon noemde in de plenaire Ipko-sessie ook de maatregelen die de Arubaanse regering heeft moeten nemen. Een deel van de bezuinigingen was al ingepland, zei hij later op een vraag uit Sint Maarten. Toch was dit aanleiding voor protesten uit de publieke sector, die Tjon wijt aan de onzekerheid over de toekomst. Zelf ziet hij wel wat licht aan de horizon. ,,De grenzen gaan weer open, we werken aan een streng protocol. Maar een geluk is dat we in het toerisme veel timeshare hebben op Aruba. Daardoor zal het herstel redelijk snel gaan en kunnen veel mensen hopelijk weer aan het werk.”
Kritisch was Tjon op de handelwijze van het College (Aruba) financieel toezicht en de regering van Nederland. Het Cft negeerde de mening van de Caribische leden, die stelden de steun vanuit Nederland, die boven de door internationale organisaties aangehouden maximum staatsschuld (40 procent) uitgaat, als schenking te geven. Over CDA-staatssecretaris Raymond Knops was Tjon fel. Zijn opmerking dat de landen de autonomie niet kunnen dragen noemde hij onterecht en onethisch. Hij wees erop dat de Arubaanse begroting tot de Covid-19-crisis juist prima op orde was. Dat maakt de voorwaarden van Nederland extra misplaatst: ,,Je moet een crisis niet misbruiken.”
Dit sentiment klonk ook door in de bijdragen van Stephen Walroud (PAR) van Curaçao en William Marlin (National Alliance) van Sint Maarten. Laatstgenoemde had het vooral over de wederopbouw na orkaan Irma, waarbij Nederland ook misbruik heeft gemaakt van de situatie. Marlin vindt dat Nederland in 2017 een goed functionerende manier van orkaanhulp (in 1995 na orkaan Luis werd een lokale coördinator aangewezen) heeft gewijzigd door tussenschakels in te bouwen met het trustfonds en de Wereldbank: ,,Iets wat goed is ga je niet repareren.” Er is tot nu bitter weinig van de wederopbouw terechtgekomen, zei hij, verwijzend naar rapporten van de ombudsman en de Rekenkamer. ,,We gaan het derde orkaanseizoen in na Irma en scholen functioneren niet, daken zijn niet gerepareerd en er is nog geen enkele schuilplaats opgeknapt.”
Walroud sprak over het mes op de keel door Nederland. Het zag er aan het begin van 2020 juist goed uit voor Curaçao, zei hij, met het Groeiakkoord en de groeistrategie en een nieuwe exploitant voor de raffinaderij. Maar toen sloeg Covid-19 toe. Op Curaçao gaat de werkloosheid door het stilvallen van de economie richting 50 procent. ,,Dit had niemand kunnen bedenken. Een roller coaster is er niks bij.”
De Curaçaose delegatieleider wees Nederland erop dat de stringente voorwaarden bij de leningen voor de liquiditeitssteun ongepast zijn. ,,Niet alles kan tegelijk, het land moet leefbaar blijven.” Hij waarschuwde voor migratiestromen richting Nederland: ,,Daar zit geen enkel land op te wachten.” Walroud voorspelde dat Curaçao voorlopig uit moet gaan van een minimale levensstandaard. ,,Daar past geduld bij. Ongeduld, arrogantie en belerend optreden is geen schone zaak. Het lijkt erop dat er bewust wordt overvraagd.” Hij riep op om in debat te blijven.
Paul Rosenmöller (GroenLinks) gaf namens Nederland een overzicht van de gebeurtenissen in de afgelopen vijf maanden. Van een welvarend en economisch stabiel land met de nodige sociale onrust kwam het land in een crisis met een ongekende beperking van de vrijheid. Hij erkende dat de gevolgen minder ingrijpend zijn dan in de andere landen. Er wordt voor Nederland een werkloosheid voorspel van 7 tot 8 procent.
Wel zijn er in Nederland veel meer Covid-doden dan in het Caribisch gebied. Officieel 6.000 geteste mensen overleden, maar waarschijnlijk is het in werkelijkheid ruim het dubbele aantal. Over giften en leningen zei hij alleen dat dit ook in Europa een discussie is. In het Koninkrijk steunen we elkaar, zei hij, maar verder verwees hij naar de debatten in de Tweede Kamer.
,,Steun moet effectief bij de bevolking terechtkomen”, wilde hij nog wel toegeven in antwoord op een vraag van Walroud. De Curaçaose delegatieleider zei niet veel te voelen voor een nieuwe tussenschakel bij de volgende tranche, waar Knops op heeft gehint. Hij verwees naar de ervaringen op Sint Maarten en met een vorige staatssecretaris, Gijs de Vries van de VVD, die het IMF misbruikte voor zijn eigen doelen. Rosenmöller reageerde in zijn antwoord op een eerdere opmerking van Walroud, dat de nieuwe generatie wil breken met de oude bestuurscultuur. ,,We moeten doorpraten over hoe het beter moet.”
De delegaties spraken na de plenaire opening in besloten videosessies verder over verschillende onderwerpen. Vandaag gaan zij daarmee verder, waarna de twaalf werkgroepen in een plenaire slotsessie de resultaten van hun besprekingen delen. Er wordt op dit informele Ipko geen slotdocument met besluitenlijst opgesteld.
