Van onze correspondent
Den Haag - De Nederlandse regering gaat de mogelijkheden bekijken om vluchten tussen de eilanden in het Caribisch gebied beter te waarborgen. Het zeker stellen van de verbindingen is van groot maatschappelijk belang.

Daarvoor kan de overheid de routes aanwijzen als een openbare dienstverplichting of Public Service Obligation (PSO).
Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat maakte dit gisteren aan de Tweede Kamer bekend bij de publicatie van een onderzoek van bureau SEO Economisch Onderzoek uit 2018 naar de luchtverbindingen tussen de eilanden. De in 2017 ingestelde Expertgroep Connectiviteit heeft dit aanbevolen. Vooral de verbindingen tussen de Bovenwindse Eilanden zijn kwetsbaar. Maar ook voor de route tussen Bonaire en Curaçao is het volgens de minister - ondanks de recente toename van het aantal vluchten - ‘gezien de ervaringen in het verleden’ verstandig de vluchten meer structureel te waarborgen.
Een PSO houdt in dat de betrouwbaarheid en betaalbaarheid van een route naar een afgelegen of geïsoleerd gebied wordt geregeld door eisen te stellen aan luchtvaartmaatschappijen op het gebied van bijvoorbeeld maximumtarieven, minimumfrequentie en -capaciteit. Ook kan worden bepaald dat bepaalde doelgroepen, zoals ingezeten, korting krijgen. Dit gebeurt onder andere in de Franse gebieden in het Caribisch gebied.
Uit het onderzoek van SEO, dat in december samen met de aanbevelingen van de expertgroep is besproken op Aruba in de Regiegroep Luchtvaart voor het Koninkrijk, blijkt dat het aanbod aan stoelen op alle onderlinge routes tussen 2012 en 2017 is afgenomen. Het bureau spreekt over ‘dunne routes’, omdat de vluchten in de meeste gevallen door maar één maatschappij wordt onderhouden.
Ook de vraag nam af. De onderzoekers noemen een aantal mogelijke oorzaken. Naast de nieuwe staatkundige structuur spelen de onbetrouwbaarheid in het aanbod, het verbod voor Nederlandse ambtenaren om met Insel Air te vliegen, de zwakke economie en de ontwikkelingen in Venezuela een rol, denkt SEO.
Voor Aruba-Curaçao en Curaçao-Bonaire is sprake van ‘een instabiele marktstructuur met regelmatige toe- en uittreding’. Kortom, er komen en er gaan maatschappijen en er is een gebrek aan alternatieven. Dit ‘marktfalen’ rechtvaardigt volgens de onderzoekers de inzet van PSO’s. Naar Europese maatstaven wordt van martkfalen gesproken bij minder dan 100.000 passagiers op een route die niet door meerdere maatschappijen wordt bediend. Alle routes in het Nederlands-Caribisch gebied hebben de karakteristieken van een PSO-route naar de Europese maatstaven. Ook die tussen Aruba en Curaçao en tussen Curaçao en Bonaire, ondanks de meer dan 100.000 passagiers, omdat er vrijwel geen alternatieven zijn, de markt krimpt en er een dominante speler was.
Het wegvallen van routes heeft grote economische gevolgen. SEO hanteert het begrip welvaartsverlies. Voor de route tussen Sint Maarten en Saba, die alleen door Winair wordt uitgevoerd, wordt dit berekend op 1,1 miljoen dollar per maand. Voor Curaçao-Bonaire is dat 4,8 miljoen dollar per maand bij het wegvallen van de grootste maatschappij. Tijdens het onderzoek was dat nog Insel Air.
SEO kiest in zijn aanbevelingen voor een ‘open access’-PSO, waarin eisen worden gesteld aan de airlines die tussen de eilanden vliegen. Daar waar maar één maatschappij op de route vliegt, wordt gekozen voor een ‘restricted access’-PSO. Daarin wordt de concurrentie beperkt via een aanbestedingsprocedure en bestaat ook de mogelijkheid om de route te subsidiëren, maar dat laatste is politiek moeilijk haalbaar, aldus SEO. Vervoer over water wijst het bureau af als reëel alternatief, omdat de randvoorwaarden ontbreken.
Voordat de eisen voor een PSO-route worden vastgesteld, moet worden nagegaan welke voorwaarden haalbaar zijn. Luchtvaartmaatschappijen moeten niet worden afgeschrikt door de route bij voorbaat onrendabel te maken. Daarom bevelen de onderzoekers een ‘licht PSO-regime’ aan, waarin alleen de ‘bodem’ voor de gewenste connectiviteit wordt gewaarborgd en concurrentie mogelijk blijft.