COMMENTAAR
De juridische naam - de codificering - is een zogeheten ‘vormvrije onderlinge regeling’, zo legt staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) uit in haar brief aan de Tweede Kamer over de nieuwe afspraken met de CAS-eilanden Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Deze brief geeft, bedoeld of onbedoeld, haarfijn aan wat de kracht én de zwakte vormt van hetgeen is overeengekomen over wat er in de plaats komt voor het door de CAS-eilanden afgewezen Coho (Caribisch Orgaan voor Hervorming en Ontwikkeling).
De kracht zit ’m erin dat het de regeringen in Willemstad, Oranjestad en Philipsbrug zélf zijn die de noodzakelijke hervormingen zullen (moeten) doorvoeren. Dat wil zeggen ‘eigenaarschap’ hebben. Het resultaat is een regeling die ‘in gezamenlijkheid en op basis van gelijkwaardigheid’ tot stand is gekomen en die daardoor kan rekenen op draagvlak van alle vier de regeringen. De rol van Nederland wordt feitelijk beperkt tot enkel nog ‘ondersteuning’ van de hervormingen via een Werkorganisatie die direct onder haar ministerie valt (BZK). Dit betekent dat er géén apart bestuursorgaan (CHE of Coho of welke benaming dan ook) meer zal worden opgericht, waarmee de noodzaak om een consensusrijkswet vast te stellen, is komen te vervallen. ,,Een mooi resultaat”, noemt de bewindsvrouw het. En dat is het ook. Althans voorlopig en op papier.
De praktijk zal moeten uitwijzen of en hoe dit werkt en of de regeling daadwerkelijk de noodzakelijke hervormingen tot resultaat heeft. Het is vaker gezegd, niet in de laatste plaats door deze krant, dat het Landspakket (met daarin alle hervormingen) tot nu toe relatief eenvoudig was: nulmetingen, analyses, het in kaart brengen, onderzoeken, op een rij zetten. Zelfs doelstellingen formuleren is nog te doen. Het daadwerkelijk uitvoeren is een stuk lastiger. Ook dat blijkt uit dezelfde brief aan de Kamer; en dan moet de onderlinge regeling feitelijk nog beginnen.
Het betreft dan ook de zwakte van wat er is afgesproken. Want met deze onderlinge regeling ‘committeren de regeringen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten zich voor meerdere jaren aan de uitvoering van de hervormingen’, maar hoe wordt dit - indien nodig - afgedwongen? Daarvoor is meer vereist dan alleen de woorden in de preambule: eigenaarschap, gelijkwaardigheid en gemeenschappelijkheid. De Werkorganisatie (lees: BZK) is samen met de Uitvoeringsorganisaties (die ressorteren onder de ministers-presidenten) ‘belast met de ondersteuning, begeleiding en monitoring van de uitvoering’. Dat op zich is nog geen garantie voor succes. Maar dan is er nog dat de plannen van aanpak ‘instemming vergen van Nederland’. In het slechtste scenario moet een onafhankelijk bemiddelaar uitkomst bieden.
Veel hervormingen staan - drie jaar na de crisis - pas aan het begin en nu al wordt regelmatig om moeilijke besluitvorming heengelopen of wordt deze vooruitgeschoven, constateert de staatssecretaris zelf. Ook wordt ‘niet alle relevante informatie over de hervormingen gedeeld’. In dat kader maakt de BZK-bewindsvrouw zich specifiek zorgen over ‘de afhoudende houding vanuit Curaçao’, zoals die steeds meer naar voren komt uit de uitvoeringsrapportages. De samenwerking verloopt op meerdere fronten stroef.
Is dat een voorteken voor nu reeds een valse start? Het is allerminst te hopen. Het hele punt is namelijk dat de lokale hervormingen niet nodig zijn om Den Haag te pleasen, maar om het algemene welzijn van de CAS-bevolkingen te bevorderen. Om dit (proberen) te realiseren, is duidelijk dat Van Huffelen het over een andere boeg gooit dan haar voorganger. Waar Raymond Knops middenin de coronacrisis aangaf dat de eilanden de eigen autonomie niet langer konden dragen, zegt deze staatssecretaris: autonomie goed en wel, maar het gaat er nu vooral om het ook waar te maken. Of de ‘vormvrije onderlinge regeling’ daarvoor het vehikel is, zal per (ei)land de komende jaren uitwijzen.
