Van onze correspondent
Kralendijk - Consumentenbond Unkobon heeft de Nederlandse Staat voor de rechter gedaagd na een eerdere sommatie aan het adres van minister Carola Schouten van Armoedebeleid om nu eindelijk een passend sociaal minimum vast te stellen.
Over drie maanden krijgt de staat de kans om voor de eerste keer schriftelijk te reageren op de dagvaarding. De voorzitter van de werkgroep sociaal minimum van Unkobon, Wietze Koopman, verwacht dat de rechtszaak in de tweede helft van volgend jaar zal dienen.
Inzet van de zaak is dat de Nederlandse Staat ervoor zorgt dat binnen vijf maanden na de uitspraak een toereikende levensstandaard wordt aangeboden in Caribisch Nederland (CN). De 94 pagina’s tellende dagvaarding schetst het beeld van een Nederlandse overheid die zich al twaalf jaar in allerlei bochten wringt om maar geen afdoende sociaal minimum vast te stellen in CN en een Eerste en Tweede Kamer die de Nederlandse regeringen telkens laten wegkomen met uitstelbeleid. In 2010 toen Bonaire, Saba en Sint Eustatius een bijzondere gemeente werden van Nederland was het uitgangspunt dat er normen moesten worden opgesteld voor ‘een binnen Nederland aanvaardbaar voorzieningenniveau op Bonaire, Sint Eustatius en Saba’, zo is in de dagvaarding te lezen. Door advocaat Channa Samkalden wordt uitgebreid en degelijk onderbouwd aangegeven hoe het kan dat op het gebied van een sociaal minimum nog steeds niets gedaan is. Zo is er voor de hoogte van het minimumloon en de uitkeringen niet aangesloten bij de hoogte van het minimumloon of de uitkeringen in Europees Nederland (EN) juist doordat er geen sociaal minimum is vastgesteld zoals in EN het geval is. Het uitgangspunt was de situatie in CN voorafgaand aan de transitie, zo blijkt uit de vele bijlages.
Hoewel de Staat zelf heeft vastgesteld dat er een verschil was tussen de hoogte van de uitkeringen en ‘het wenselijk niveau van de behoeften van bestaan’ zijn deze uitkeringen op basis van dit systeem, anders dan in EN, niet bedoeld om in het levensonderhoud te kunnen voorzien. Men wordt verondersteld daarnaast te werken. In de dagvaarding worden tal van voorbeelden gegeven over hoe deze ongelijkheid in de praktijk uitpakt en er wordt gerefereerd aan tal van onderzoeken die allemaal dezelfde uitkomst hadden, namelijk dat het niet mogelijk was en is om rond te komen van het minimumloon of sociale voorzieningen. Deze conclusies worden onderschreven door het College voor de Rechten van de Mens dat de Staat verwijt geen onderzoek te hebben gedaan of de uitkeringen en het minimumloon wel toereikend zijn. Het College heeft vastgesteld dat de Staat tekortschiet in de verwezenlijking van sociaaleconomische rechten van een grote groep inwoners van CN, met name het recht op behoorlijke levensstandaard. Dat wordt onacceptabel geacht voor een binnen Nederland passend voorzieningenniveau. Ook de ombudsman komt meerdere malen met de oproep om het eindelijk te regelen.
Maar de overheid trekt zich nergens iets van aan en komt in 2017 niet met een sociaal minimum maar met een ‘ijkpunt dat als stip op de horizon zal fungeren’. Dit ‘ijkpunt sociaal minimum’ is volgens Unkobon gebaseerd op een fictief niveau van de kosten voor basale uitgaven, dat door de Staat ‘redelijk’ wordt geacht. Dat fictieve niveau van kosten van levensonderhoud ligt veel lager dan het minimum dat in 2018 is vastgesteld door Regioplan. Dit komt doordat het Kabinet zegt ‘zich te commiteren’ aan het terugdringen van de noodzakelijke kosten van levensonderhoud. Maar hier komt tot nu toe niet veel van terecht. De kosten van levensonderhoud bedragen voor een eenpersoonshuishouden nog altijd zo’n 150 procent en voor een tweepersoonshuishouden zo’n tweehonderd procent van het minimumloon op Bonaire. Die situatie wordt bevestigd in de Hoofdlijnenbrief Koninkrijksrelaties.
Dat minister Schouten na twaalf jaar een versnelling voor ogen staat, brengt volgens Unkobon in die situatie geen verandering. ,,Het is onvoldoende concreet, te weinig en te laat.” Daarom wordt de rechtbank gevraagd vast te stellen dat de Staat handelt in strijd met de Grondwet door inwoners van CN die onder het bestaansminimum leven geen toereikende levensstandaard te bieden. Ook wordt in de dagvaarding geëist de Staat te gebieden binnen vijf maanden na de datum waarop het vonnis wordt gewezen alle noodzakelijke maatregelen te nemen teneinde ook in CN de bestaanszekerheid te waarborgen op straffe van een dwangsom van vijftigduizend euro per dag zolang de vastgestelde onrechtmatigheid voortduurt.
