Door Thomas Domhoff
Niall Ferguson introduceerde Fergusons Wet recentelijk op 21 februari 2025 in zijn paper getiteld ‘Ferguson’s Law: Debt Service, Military Spending, and the Fiscal Limits of Power’, gepubliceerd door de Hoover Institution. Zelfs Elon Musk heeft het opgepikt en al genoemd.
Grootmachten komen en gaan, en historicus Ferguson vatte deze wetmatigheid samen in Fergusons Wet: ,,Een grootmacht begint te wankelen wanneer zij meer uitgeeft aan rente op haar nationale schuld dan aan haar defensie.”
Dit patroon is historisch herkenbaar. Het verval van het Romeinse Rijk werd gekenmerkt door de enorme uitgaven aan legioenen en grensverdediging, in combinatie met inflatie en zware belastingdruk. Tegen de 5e eeuw kon Rome zijn leger niet langer adequaat financieren, wat uiteindelijk bijdroeg aan de ineenstorting van het rijk. Spanje viel in de 16e en 17e eeuw in een diepe crisis door torenhoge schulden, veroorzaakt door eindeloze oorlogen en overmatig lenen. De Nederlandse Republiek, ooit ’s werelds financiële macht, raakte in de tweede helft van de 17e en de vroege 18e eeuw in verval toen rentebetalingen steeds zwaarder wogen dan militaire investeringen, wat de positie van het land ondermijnde tegenover opkomende rivalen op zee zoals Groot-Brittannië en Frankrijk. Frankrijk, ooit Europa’s dominante macht, werd onder Lodewijk XVI volledig verstikt door rentelasten, wat bijdroeg aan de Revolutie van 1789. Groot-Brittannië verloor zijn wereldmachtpositie na de Tweede Wereldoorlog, toen rentebetalingen en de kosten van een uitgeput imperium zwaarder wogen dan militaire uitgaven.
VS: kritieke drempel bereikt
In het fiscale begrotingsjaar 2024 gaf de Amerikaanse overheid voor het eerst in haar 250-jarige bestaan meer geld uit aan rentebetalingen op de nationale schuld dan aan defensie. Volgens het Committee for a Responsible Federal Budget bedroegen de rentekosten 514 miljard dollar, tegenover 498 miljard dollar aan defensie-uitgaven. Als Fergusons Wet standhoudt, is de VS officieel sinds de Tweede Wereldoorlog een dalende grootmacht door torenhoge schulden en stijgende rentelasten.
De Federal Reserve heeft haar beleid aangepast naar een ‘higher for longer’-rentehouding, wat betekent dat hogere rentes op staatsobligaties langer aanhouden. Dit heeft directe implicaties voor de kosten van het betalen van de nationale schuld, die inmiddels de 36 biljoen (trillion) dollar betreft. Met dagelijkse rentelasten van ongeveer 3 miljard dollar wordt een aanzienlijk deel van het federale budget opgeslokt door rentebetalingen, wat de financiën voor andere essentiële uitgaven beperkt.
Het Department of Government Efficiency (Doge) onder leiding van Musk probeert besparingen door te voeren in de federale begroting, maar de effecten zijn minimaal. De ontslagen van 270.000 federale werknemers leveren nog niet eens genoeg besparingen op om één dag aan rente op de nationale schuld te betalen.
President Trumps recente begrotingsvoorstellen bevatten 2 biljoen dollar aan bezuinigingen, maar deze worden grotendeels tenietgedaan door 4,5 biljoen dollar aan belastingverlagingen. Hierdoor wordt het begrotingstekort alleen maar groter, wat leidt tot nog meer schuld en nog hogere rentelasten. Dit is een klassieke valkuil waarin grootmachten in verval terechtkomen: men snijdt in de overheidsuitgaven, maar lost het fundamentele schuldenprobleem niet op.
Nog supermacht?
Als Fergusons Wet een indicator is voor de neergang van grootmachten, dan zijn de VS nu in de gevarenzone. De gevolgen hiervan zullen niet direct zichtbaar zijn. Grootmachten verdwijnen niet van de ene op de andere dag. Maar als schulden blijven oplopen en rentebetalingen andere strategische uitgaven verdringen, dan verliezen de VS hun geopolitieke flexibiliteit. Dit betekent minder militaire macht, minder invloed in internationale handelsblokken en een toenemende afhankelijkheid van buitenlandse kredietverstrekkers - met name China.
Kwestie van nationale veiligheid
Het overschrijden van de kritieke drempel, waarbij rentebetalingen de defensie-uitgaven overtreffen, is niet slechts een budgettaire kwestie, maar raakt de kern van nationale veiligheid en geopolitieke invloed. Het is essentieel dat Amerikaanse beleidsmakers deze realiteit onder ogen zien en strategieën ontwikkelen om de fiscale gezondheid van het land te herstellen, voordat de gevolgen onomkeerbaar worden. Dat vraagt een langdurige strategie die parallel loopt aan de transactionele aard van president Trumps beleid. Het is haast ondenkbaar. De vraag is dus niet meer of Fergusons Wet op de VS van toepassing is, maar hoe snel en hoe diep het verval zich zal manifesteren.
China No.1?
Het lijkt erop dat China misschien de volgende grootmacht gaat worden. Tegelijkertijd lijkt het er ook op dat het verval zoals de andere landen dit historisch hebben ondervonden misschien zelfs sneller intreedt dan bij de VS. De expansiedrang van China is duidelijk zichtbaar in de groei van zijn militaire budget, dat nu het op een na grootste ter wereld is - na de VS. Het leger moderniseert zijn marine, raketsystemen en ruimtevaartcapaciteiten, met als doel militaire dominantie in de Indo-Pacifische regio. China’s totale schuld is inmiddels 280 procent van het bbp (bruto binnenlands product), en de vastgoedcrisis heeft het financiële systeem verzwakt. Bovendien kampt China met een demografisch probleem: de bevolking vergrijst snel, met tientallen miljoenen elk jaar.
Net als de VS probeert China hoge defensie-uitgaven te combineren met torenhoge schulden. De militaire uitgaven stegen in 2024 met 7,2 procent, maar de economische groei vertraagt, en de rentelasten op binnenlandse en buitenlandse schulden blijven oplopen. Het land beschikt wel over aanzienlijke buitenlandse reserves en heeft controle over zijn eigen financiële systeem - in tegenstelling tot vroegere wereldmachten, die afhankelijk waren van buitenlandse kredietverstrekkers.
China lijkt dus op een versnelde versie van Fergusons Wet af te stevenen. Als het niet snel zijn financiële huishouding op orde krijgt, kan het zijn dat China uiteindelijk nooit de supermacht-status zal bereiken, simpelweg omdat zijn schuldenprobleem te groot wordt voordat het zijn geopolitieke ambities kan verwezenlijken.
De auteur, Thomas Domhoff, is een financieel-economisch expert, werkzaam in de Curaçaose financiële en bancaire sector. Hij schrijft dit op persoonlijke titel en biedt het aan voor publicatie in het Antilliaans Dagblad.
