Door Jan Ludolf Heeres
Mijn collega Roy Jansen, director advisory services bij Grant Thornton, schreef vorige maand in deze krant over het zware weer waar Curaçao zich in bevindt. Hij noemde daarbij de ontwrichting van sectoren (door spelers als Uber en Airbnb), de chaos en onduidelijkheid (de situatie in Venezuela, nieuwe belastingregels en de continuïteit van de raffinaderij). 
De afgelopen weken werd het nieuws wederom gedomineerd door stakingen, onzekerheid omtrent Isla, een op de loer liggende aanwijzing van het Cft en het kunst- en vliegwerk rond Insel Air. Roy schreef ook over de noodzaak tot samenwerking, het aangaan van partnerships en nieuwe vormen van industrie en leiderschap als randvoorwaarden voor een florerende Curaçaose economie. Ik wil daar graag nog een dimensie aan toevoegen.
Want onze toekomst is (hopelijk) nog heel lang. En als mens zijn we er niet op gebouwd om lang vooruit te kijken. Onze hersenen zijn nog steeds voorgeprogrammeerd op basis van ‘fight, flight or freeze’. Met andere woorden, kortetermijnoplossingen... Dat zien we ook terug in de economische keuzes die we maken. Menigeen zal kiezen voor 100 gulden vandaag in plaats van gegarandeerd 110 gulden over een jaar. Terwijl een veilig 10%-rendement uitstekend is te noemen.
Ratio ontbreekt
Irrationele keuzes zien we wereldwijd ook terug in discussies over duurzaamheid. Westerse economieën wordt verweten dat zij de wereld reeds 100 jaar hebben vervuild, dus waarom zouden opkomende economieën dit nu niet mogen (irrationele rationalisatie). Anderzijds worden langetermijnplannen gemaakt zonder kortetermijndoelen te stellen (irrationele planning). Vaak gehoord is ook dat de kortetermijnkosten niet opwegen tegen de langetermijnopbrengsten (irrationele motivatie), en wellicht nog vaker dat de acties van een individu (of een klein land) slechts de druppel op de gloeiende wereldplaat zijn (irrationeel struisvogelgedrag).
De paradox
Vaak wordt bovendien een nogal beperkte definitie van duurzaamheid gehanteerd, namelijk eentje die zich enkel richt op de groene (milieu-) aspecten, en soms zelfs nog nauwer, namelijk op klimaatverandering. Parodoxaal gezien resulteert deze beperkte blik op duurzaamheid veelal in niet-duurzame oplossingen doordat niet integraal wordt gekeken.
In de politiek en het bedrijfsleven vinden we dergelijke paradoxen ook terug. Als een regering bijvoorbeeld een beleid uitzet gericht op het verbeteren van onderwijs, terwijl haar opvolgers zich richten op het creëren van werkgelegenheid voor de jeugd, kan dit alle investeringen door hun voorgangers in het onderwijs tenietdoen. Evenzo kan het management van een onderneming zijn speren richten op het uitbreiden van het klantenbestand om vervolgens te zien dat er te weinig is geïnvesteerd in het personeel om deze nieuwe klanten te kunnen bedienen en daardoor bestaande klanten ziet vertrekken.
Een integrale blik
Kern van bovenstaande voorbeelden is dat we op een integrale manier en met een langetermijnblik naar ons leven, land, regio, aarde en heelal zullen moeten kijken. En dat is natuurlijk lastig. Maar om terug te grijpen op een bekende Postbus 51-campagne uit het einde van de jaren 80: ‘Een beter milieu begint bij jezelf’. Waarbij we vooral milieu dienen te definiëren als ‘omgeving’. Dus niet alleen onze natuurlijke omgeving, maar ook onze sociale en economische omgeving. Duurzaamheid richt zich namelijk niet alleen op het milieu, maar ook op sociale en economische aspecten als onderwijs, werkgelegenheid, gezondheidszorg en meer.
We zullen onszelf daarom beter moeten aanleren om het grotere geheel te beschouwen. Want één blikje uit het raam gegooid vanuit de file op de Caracasbaaiweg zal nauwelijks impact hebben op het milieu. Maar wat als elke autopassagier dit iedere dag op de heen- én terugweg doet... Hoeveel suikerdiefjes, leguanen en andere dieren raken gewond als ze proberen de laatste restjes uit deze enorme afvalberg te snoepen (lees: wat gebeurt er met onze biodiversiteit?); hoeveel toeristen zullen binnen de kortste keren zeggen ‘wat een rotzooi, ik kom hier niet terug’ (lees: wat gebeurt er met onze inkomsten uit toerisme en onze economie?); hoeveel zal onze overheid moeten uitgeven aan het opruimen van dit zwerfafval (lees: hoeveel belasting moet ik volgend jaar betalen?); hoeveel mensen zullen ziek worden als gevolg van afval en ongedierte die dit aantrekt (lees: hoelang wordt de wachttijd in de zorg?).
Op een integrale manier naar ons leven, onze bedrijfsvoering en ons landsbestuur kijken betekent respectvol omgaan met de middelen die we hebben, de mensen en natuur die ons omringen en de mogelijkheden die het leven ons biedt, zodat we samen kunnen zorgen dat onze kinderen en kleinkinderen in welvaart van Dushi Kòrsou, maar ook van de rest van de wereld kunnen genieten. En in sommige gevallen betekent dit dat we vandaag niet moeten kiezen voor 100 gulden in onze hand, maar 1.000 gulden in de hand van ons kleinkind.
Terug naar onze collectieve doelstelling - een florerend Curaçao. Een integrale vraag daarbij luidt: hoe houden we ons land aantrekkelijk voor een groeiend aantal toeristen, hoe houden we onze mensen aan het werk en zorgen we dat onze jeugd is opgeleid voor een goede toekomst, hoe houden we de verschillende delen van het eiland bereikbaar en realiseren we dat patiënten zonder wachttijd betaalbare zorg ontvangen, hoe houden we het land aantrekkelijk voor investeerders en hoe transformeren we onze huidige energievoorziening en industrie naar schone vormen waardoor de natuur onder en boven water nog meer opbloeit dan het dit afgelopen regenseizoen heeft gedaan? En dat alles hoeft heus niet morgen gerealiseerd te worden. Maar we moeten er - samen - wel vandaag mee beginnen... En laten we dan vooral beginnen met nadenken over de mogelijke impact van onze individuele en collectieve acties voor Curaçao als geheel. Bijvoorbeeld als we een bedrijf moeten verkopen, een nieuwe operator zoeken of overwegen een weg te blokkeren... En over de toekomst praten is belangrijk, maar de toekomst creëren nog veel belangrijker.
Jan Ludolf Heeres is duurzaamheidsexpert bij Grant Thornton in de Dutch Caribbean.
