Knikkebollen

De Beatles zongen in 1967 ‘When I get older, losing my hair, many years from now’. Voor veel commissarissen en toezichthouders is dit geen toekomst die nog jaren verder ligt, maar de realiteit. Is er een maximum leeftijdsgrens voor deze senioren? Nee, dit hangt af van de statuten. Er is geen algemene wettelijke leeftijdsbeperking.
Sommige statuten vermelden niets over een leeftijdsbeperking of maximale zittingstermijn. Dan kan men in beginsel blijven zitten totdat ‘het welletjes is’. Dat vind ik geen goed systeem. Statuten vermelden soms een maximale leeftijd, bijvoorbeeld 65 of 70 jaar. Vaker zie je een maximale periode dat men zitting kan hebben, bijvoorbeeld 8 of 12 jaar. In combinatie daarmee kan een benoemingstermijn worden bepaald van bijvoorbeeld één, drie of vier jaar. Dit betekent dat iemand herbenoemd kan worden, tot de maximale termijn voor het bezetten van de functie is verstreken. Bij die aanpak wordt de issue van een maximale leeftijd stilzwijgend opgelost. Wordt een commissaris of toezichthouder naar het oordeel van het benoemende orgaan te oud, dan blijft (tussentijdse) herbenoeming achterwege. Welke redenen kunnen er zijn om wel of geen maximale leeftijd in de statuten op te nemen?
Op de eerste plaats is leeftijd juridisch niet relevant, net zomin als gender, nationaliteit of ras. Dat is in internationale verdragen vastgelegd. Het gaat erom of iemand de vaardigheden en ervaring heeft die binnen de organisatie gewenst zijn. Dat moet je natuurlijk wel blijven bewaken en beoordelen.
Op de tweede plaats is er een fundamenteel verschil tussen de vraag wanneer men met pensioen gaat (of moet gaan) en de vraag of men (nog) geschikt is om in een toezichthoudend orgaan zitting te hebben. Als iemand met pensioen is, betekent dat dus niet dat hij of zij ook moet stoppen toezichthouder te zijn. Bij pensionering onthef je iemand uit zijn of haar verplichting om te werken. Soms valt dat samen met het moment waarop men ook minder geschikt is geworden om het desbetreffende werk te doen. Zoals bijvoorbeeld bij zwaar lichamelijk werk. Het kan ook zijn dat men minder productief is geworden en er jongeren beschikbaar zijn die het werk beter, sneller en goedkoper kunnen doen. Dit geldt over het algemeen niet of veel minder voor de groep personen waaruit commissarissen en toezichthouders worden geworven. Over het algemeen zijn zij bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd niet plotseling infantiel geworden. Sterker nog, er zijn allerlei goede argumenten om juist (onder bepaalde voorwaarden) ook uit deze groep commissarissen en toezichthouders te rekruteren.
Op de derde plaats geldt in de Dutch Caribbean nog sterker dat je zo lang mogelijk gebruik moet maken van de diensten van geschikte commissarissen - simpelweg omdat de pool aan geschikte kandidaten kleiner is. We hebben er niet zo veel. Zoals ik onlangs van Ashley Duits leerde, hebben wij zelfs te maken met een ‘dubbele vergrijzing’: professionals, geboren op de eilanden, die na hun studie in Nederland zijn blijven wonen en werken, komen steeds vaker na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd terug naar hun geboorte-eiland. Het zou regelrecht zonde zijn om deze vaak enorm kundige groep potentiële lokale gegadigden uit te sluiten, puur omdat zij de vijfenzestigjarige leeftijd hebben bereikt.
Hoe voorkom je dan een Raad met alleen maar oude mannen? Dat is simpel: door eindelijk eens werk te maken van een selectie op basis van diversiteit (meer vrouwen en jongeren) in combinatie met het opnemen in de statuten van een relatief korte benoemingstermijn. Daarbij kan je denken aan bijvoorbeeld één of drie jaar. Als daarbij dan de maximale termijn dat men mag dienen is bepaald op bijvoorbeeld twaalf jaar, dan beschik je over alle instrumenten die je nodig hebt om te voorkomen dat je uitgebluste types in je vergadering krijgt. Wie niet meer naar behoren functioneert, wordt simpelweg niet herbenoemd. Dit veronderstelt wel een goed systeem van beoordeling. Een leeftijdsgrens is dan niet nodig. Je profiteert als bedrijf of instelling dan zo lang mogelijk van ervaren en wijze personen (‘seen it all, done it all’). Verliest een commissaris zijn haar en wordt het ook nog een knikkeboller, dan zit of slaap je de (korte) benoemingstermijn nog even uit en is het probleem opgelost.