Door prof. dr. F.B.M. Kunneman
Het heeft lang geduurd voordat het rapport Willems verscheen: op de kop af drie jaar. Anderhalve week geleden werd 
het rapport aangeboden aan de griffie van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie. Justitiële molens malen langzaam, zullen we maar zeggen. Is het rapport ook ‘too little’? Qua omvang niet: meer dan vierhonderd pagina’s, de bijlagen niet eens meegerekend. En de inhoud? Uit het rapport rijst het beeld op van een ongehoord stel brokkenmakers (met name Schotte en Van der Dijs) die samen met de commissarissen van Aqualectra en RdK en geholpen door hun adviseurs ten laste van onze samenleving honderden miljoenen guldens hebben laten ‘verdampen’. Het rapport Willems is geen vonnis. Of er inderdaad sprake is geweest van wanbeleid ter zake Aqualectra, RdK en Curoil, moet door het Hof worden vastgesteld. En wat dan? Om dat te kunnen beoordelen, moet eerst duidelijk zijn hoe dit rapport past in de lopende enquêteprocedure.
Mede op verzoek van de Fundashon Akshon Sivil (FAS) heeft het Openbaar Ministerie (OM) in februari 2013 een verzoek ingediend bij het Hof om iemand te benoemen om een onderzoek te doen naar het beleid en de gang van zaken bij Curoil nv, IUH nv en RdK nv. FAS maakte daarbij gebruik van het toen net ingevoerde enquêterecht voor bepaalde minderheidsaandeelhouders en andere belanghebbenden in een rechtspersoon. Het verzoek is door het Hof ingewilligd. Het Hof kwam namelijk na een onderzoek in 2013 tot de voorlopige conclusie dat er inderdaad, zoals het OM stelde, ‘gegronde redenen waren om aan een juist beleid bij IUH, RdK en Curoil te twijfelen’. Mr. Huub Willems werd toen door het Hof aangesteld om een nader onderzoek in te stellen.
Met het deponeren door Willems van zijn onderzoeksverslag bij de griffie (juli 2016), komt de enquêteprocedure in een volgende fase. Het OM moet nu het Hof verzoeken om vast te stellen dat uit het verslag van Willems blijkt dat inderdaad sprake is geweest van wanbeleid. Dat gaat dus niet vanzelf. Het Hof is hierin zoals juristen zeggen ‘lijdelijk’: het Hof kan een dergelijke uitspraak alleen doen op uitdrukkelijk verzoek. Pas wanneer dat verzoek is ingediend en het Hof de gevraagde vaststelling heeft uitgesproken, staat in rechte vast dat sprake is geweest van wanbeleid. De belanghebbenden hebben daarna nog de mogelijkheid om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad in Den Haag.
Ook na de eventuele vaststelling van het Hof gebeurt er niets vanzelf. Alweer op verzoek van het OM kan het Hof tegelijkertijd met zijn beschikking één of meer maatregelen treffen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het schorsen of ontslaan van bestuurders en commissarissen. Dit lijkt nu bij de meeste van de onderzochte nv’s mosterd na de maaltijd. De bestuurders en commissarissen die er een potje van hebben gemaakt, zijn immers allang weg. Echter voordat definitief kan worden vastgesteld of er nog maatregelen kunnen worden toegepast, zal op basis van het onderzoeksrapport moeten worden bekeken of het huidige bestuur en de nog steeds zittende leden van de Raad van Commissarissen voldoende afstand hebben gehouden (en nog steeds houden!) van het gesignaleerde wanbeleid en/of de bereidheid tonen adequate maatregelen te nemen. Gebeurt dat niet, dan kan dit mogelijk ook vandaag nog als wanbeleid worden gekwalificeerd. Ze kunnen dan alsnog weggestuurd worden. Wat verder resteert, is een mogelijke vordering tot het betalen van schadevergoeding.
Ook dat gaat niet vanzelf. Wie schade heeft geleden, moet aannemelijk maken dat jegens hem onrechtmatig is gehandeld met de schade als gevolg. Wie zijn de mogelijke figuranten in een dergelijke procedure? De vennootschappen Aqualectra, RdK en Curoil zelf kunnen de eisers zijn en de voormalige bestuurders en commissarissen de mogelijk schadeplichtige gedaagden. Wellicht kan ook het Land als eiser optreden omdat het Land als aandeelhouder schade heeft geleden. Mogelijk is ook de vertegenwoordiger van de aandeelhouder (Schotte) op grond van onrechtmatige daad schadeplichtig jegens de overheidsvennootschappen en het Land. Ten slotte kunnen wellicht ook de adviseurs aansprakelijk worden gesteld.
Normaal is zo’n procedure lastig rond te krijgen. Nu is dat waarschijnlijk gemakkelijker. Als het Hof ertoe zou overgaan om de conclusies van Willems over te nemen, dan wordt het veel simpeler om schadevergoeding te vorderen. Immers, in rechte is dan al komen vast te staan dat door de betrokkenen onrechtmatig is gehandeld. En FAS? FAS heeft in dat geval zijn zin: gerechtigheid. FAS heeft zelf geen recht op schadevergoeding. FAS heeft namelijk zelf geen schade geleden. Voor onze Curaçaose samenleving ligt dat anders, die is wél het kind van de rekening.
Voor onze samenleving is het triest dat de verantwoordelijke bewindslieden, bestuurders, commissarissen en hun adviseurs schijnbaar hebben uitgeblonken in ‘bad corporate governance’. Door welbewust mismanagement, beroerd toezicht, eigenbelang en politiek opportunisme is volgens het rapport bijna driehonderd miljoen gulden aan gemeenschapsgeld verspild. Dat geld hadden we met zijn allen goed kunnen gebruiken, bijvoorbeeld om de raffinaderij milieuvriendelijker te maken. Dat is het slechte nieuws. Er is ook goed nieuws. Voor de ontwikkeling van good corporate governance is het geweldig dat dit wanbeleid aan de kaak kan worden gesteld. Het is wat mij betreft ook een teken van gezondheid van onze maatschappelijke en juridische verhoudingen dat het mogelijk is om een dergelijk rapport te produceren. Hoe de enquêteprocedure ook afloopt, het rapport Willems zal nog vele jaren een leidraad kunnen geven aan aandeelhouders, bestuurders en toezichthouders in overheidsentiteiten: wat moet je wél doen en vooral: wat moet je niet doen. Voorlopige conclusie: het rapport Willems, too little too late? In elk geval niet too little. Too late? Ik zou zeggen: beter laat dan nooit.
Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance (UoC).
