Het Antilliaans Dagblad van zaterdag 21 september bericht dat de president van het Hof mevr. mr. Eunice Saleh in haar toespraak bij de installatie van zeven nieuwe rechters heeft aangekondigd dat het Hof aan een ‘plan integriteit’ werkt.
Op zich goed nieuws, want ik vind op basis van eigen opgedane ervaring dat er daadwerkelijk behoefte is aan een op het Gemeenschappelijk Hof toegesneden plan integriteit. De aankondiging van dit plan valt overigens samen met de bekendmaking van de vaste commissie justitie en veiligheid van de Tweede Kamer dat zij ‘doorlichtingsonderzoek rechtspraak’ als tweede agendapunt heeft opgenomen in haar vergadering van 26 september aanstaande.
Er zijn vragen over wat er door de vaste commissie justitie en veiligheid van de Tweede Kamer daadwerkelijk zal worden doorgelicht. Met name of daartoe ook zaken behoren waarvan de gerechtelijke uitspraken als discutabel c.q. ongeloofwaardig worden aangemerkt. Dat zijn vragen die ook kunnen worden gesteld met betrekking tot het voorgenomen ‘plan integriteit’ van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie.
Men mag aannemen dat deze door de vaste commissie justitie van de Tweede Kamer en het Gemeenschappelijk Hof ondernomen initiatieven niet zo maar uit de lucht komen vallen. Het lijkt erop dat deze plannen mede worden bepaald door de druk die uitgaat van het toenemend aantal publicaties waarin vraagtekens worden geplaatst bij sommige rechterlijke uitspraken; uitspraken, waarbij het de schijn heeft dat sprake is van willekeur, partijdigheid, van rechters die een dubbele pet op hebben, kortom van missers op het gebied van integriteit. Recht is geen exacte wetenschap. Rechters genieten een bijna absolute vrijheid van handelen en tegen hun uitspraken die algemeen als recht worden aanvaard, is geen openbare discussie mogelijk; klagen over of kritiek op rechterlijke uitspraken wordt normaliter niet als chique aanvaard. Gechargeerd komt dit erop neer dat zelfs een denkbeeldige uitspraak dat het gras blauw is en de lucht groen, niet aan een discussie kan worden onderworpen als het een rechter is die zich in die zin zou hebben uitgelaten. Die uitspraak zal per se aan een hogere rechterlijke instantie ter vernietiging moet worden aangeboden. Deze grote vrijheid biedt aan kwaadwilligen dan ook ruimte voor ernstige schendingen van het recht.
De slecht geïnformeerde massa gaat er kritiekloos van uit dat er onder rechters geen kwaadwilligen voorkomen en men dus niet beducht hoeft te zijn voor ontsporingen. Maar is dat wel zo? Ik kan uit eigen ervaring stellen dat dat niet zo is. Mijn ervaring wordt gedeeld door lotgenoten die hun frustrerende ervaring in boekvorm (mr. Hugo Smit ‘De liegende rechter’, mr. Paul Ruijs ‘Wij zien u wel in de rechtszaal - Klassenjustitie in Nederland’, P. Groot ‘Krominrecht’) of op Facebook of websites uiten zoals onder andere op de website SDN.nl.
De stelling van de president van het Hof dat het Hof ervoor moet waken in discussie te gaan met name als het gaat om de inhoud van rechtszaken maakt dat van een zinvolle discussie nooit sprake zal zijn. En dat is te meer het geval waar de media, alsof het een onderlinge afspraak betreft, zich verre houden van enige kritiek op de soms falende rechtspraak.
Het komt gelukkig een enkele keer voor dat zelfs rechters zich kritisch uitlaten over de kwaliteit van de rechtspraak. In een in <f"adscala-italic">De Telegraaf<f"adscala-romein"> van 14 februari 2015 gepubliceerd interview stelt mr. Klaas Mollema (oud-vicepresident en raadsheer van het Hof in Leeuwarden) ‘dat de kwaliteit van de rechtspraak hard achteruit holt’. Naar dit interview dat de nodige aandacht heeft getrokken, wordt tot op de dag van vandaag verwezen waarbij wordt aangetekend dat er vooralsnog geen sprake lijkt te zijn van verandering ten goede.
Het feit dat de president van het Gemeenschappelijk Hof in haar betoog stelt dat het Hof kritische uitlatingen wel degelijk ter harte neemt en dat deze kritische kanttekeningen intern worden geëvalueerd, geeft enige reden tot hoop. De verwijzing naar het bestaan van een klachtencommissie is anderzijds een misser. Deze klachtencommissie heeft slechts een naar het Hof toe adviserende taak, want uiteindelijk beslist het Hof.
Ik wil niet de indruk wekken alsof álle of de meeste rechters hun absolute macht misbruiken. Verreweg het grootste deel van de rechters zijn integere functionarissen.
Maar het zijn de rotte appels (en dat zijn lang niet altijd geïsoleerde gevallen) die ervoor zorgen dat het vertrouwen in de rechterlijke macht wordt ondermijnd.
Het verdient overweging dat in het ‘plan integriteit’ vooral aandacht wordt besteed aan het voorkomen van rotte appels die anderen aansteken.
Jose ‘Jo’ Eustatia,
Curaçao