‘Nederland moet zelfbeeld aanpassen’

Van onze correspondent
Den Haag - Een eerste onafhankelijk onderzoek naar het Nederlandse slavernijverleden komt tot de conclusie dat slavernij de basis was voor het kolonialisme van Nederland in Azië en het Atlantisch (en dus Caribisch) gebied.

De regiegroep die het onderzoek uitvoerde vindt dat er meer moet worden gedaan om met de doorwerking van dat verleden om te gaan. Er komt nog een vervolgonderzoek.
Niet enkel nieuw beleid op het gebied van cultuur, onderwijs en herdenkingen zijn nodig, maar ‘een bewust en doortastender optreden dat fragmentatie en nieuwe tegenstellingen vermijdt’. In de vierkoppige regiegroep zat onder andere Rose Mary Allen van University of Curaçao. Zij hebben gisteren het boek ‘Staat en slavernij: het Nederlandse koloniale slavernijverleden en zijn doorwerkingen’ aangeboden aan minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Het onderzoek volgde op een in 2021 door de Tweede Kamer aangenomen motie van Kamerlid Don Ceder (ChristenUnie), waarin de regering werd verzocht ‘de uitkomsten van een onafhankelijk nationaal onderzoek naar het slavernijverleden te presenteren en inzichtelijk te maken wat er heeft plaatsgevonden ten tijde van de slavernij, namens wie en hoe met als uiteindelijk doel te komen tot een proces dat de maatschappelijke eenheid binnen het Koninkrijk der Nederlanden versterkt’.
,,Slavernij speelde wereldwijd een rol in een doelbewuste koloniale politiek van Nederlandse bestuurders en ondernemerselite, die een grondslag legde voor de Nederlandse welvaart en ongelijkheden wereldwijd”, aldus de samenvatting van de regiegroep. Dat raakt iedereen in het Koninkrijk en ook velen daarbuiten. En daarom is het nodig het beeld van Nederland in de wereld aan te passen.
Omdat slavernij de basis was achter het kolonialisme gaat het verder dan slavenhandel en slavernij zelf. Daarom werkt het ook zover door, zo maakt het boek duidelijk. ,,De Nederlandse staat, zijn voorlopers en grote, met name private delen van de samenleving waren door doelbewuste koloniale politiek direct en grootschalig betrokken bij slavernij”, stelt de regiegroep.
De koloniale politiek leidde wereldwijd tot ongelijkheden in samenlevingen, die nog steeds doorwerken. ,,Slavernij en kolonialisme beïnvloedden diepgaand hoe mensen zich tot elkaar verhouden en werkte langdurig door in mensenlevens op het vlak van sociale relaties, emotionele ontwikkeling, onderwijs, taal en gezondheid.”
De gevolgen in ‘opvattingen en raciale structuren’ laten zich voelen in de huidige maatschappij. Niet alleen in Europees Nederland, ook in het Caribische deel van het Koninkrijk en voormalige koloniën. Meer kennis hierover zal zorgen voor ‘een rijker inzicht in de (historische) totstandkoming van hedendaagse verhoudingen in samenlevingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden en tussen Nederland en voorheen gekoloniseerde gebieden’.
Er moet actief gewerkt worden aan de doorwerking van het slavernijverleden, beveelt de regiegroep aan. ,,Een veelzijdige dialoog, ‘koninkrijksbreed’ en daarbuiten. Dit vormt de grondslag voor werken aan herstel en erkenning op een manier die ruimte biedt aan de verschillende kanten van het Nederlandse slavernijverleden en zijn doorwerkingen.”
Voor een beter perspectief is een inclusieve aanpak nodig, die meer onderzoek en kennis moet opleveren met ‘een betere verdeling van middelen, en meer ruimte voor stemmen die ondervertegenwoordigd zijn, zowel binnen het Nederlandse Koninkrijk, inclusief het Caribisch deel, als daarbuiten’. Er moet structurele financiering komen voor onderzoek.
Het gepresenteerde boek is niet het onderzoek waarom werd gevraagd, maar een verkenning van de bestaande kennis. ,,Het resultaat is een rijk geschakeerde bundel met 29 hoofdstukken van 33 auteurs plus bijdragen in de vorm van kaderteksten van 20 auteurs.” Tot de auteurs behoren onder andere Rose Mary Allen, Alex van Stipriaan, Charles do Rego en Jeanne Henriquez.