Van onze correspondent
Den Haag - Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de Nederlandse regering volgend jaar excuses gaat maken voor het slavernijverleden van de Nederlandse Staat. De delegatie uit de Tweede Kamer die in augustus een werkbezoek in het teken van slavernij bracht aan Suriname, Curaçao en Bonaire roept er onomwonden toe op.

Premier Mark Rutte leek daar ook al op voor te sorteren toen hij het bij zijn werkbezoek aan Suriname vorige maand had over het belangrijke herdenkingsjaar 2023 als de slavernij 150 jaar daadwerkelijk is beëindigd. Dat jaar moet in het teken staan van erkenning, zei de Nederlandse premier. Het jaar wordt door de delegatie gezien als ‘een kans om het gesprek aan te gaan’.
In de Tweede Kamer tekent zich alvast een meerderheid af voor excuses. De in het werkbezoek vertegenwoordigde fracties uit de commissie Binnenlandse Zaken, die dus voor excuses zijn, vormen samen al bijna een meerderheid. Samen met de waarschijnlijke voorstanders Partij voor de Dieren en Denk, die er niet bij waren, is er al een meerderheid. In de delegatie zaten de coalitiefracties D66, CDA en ChristenUnie. Van deze drie heeft het CDA zich nog nooit duidelijk uitgesproken over excuses voor slavernij. De VVD liet verstek gaan, omdat ze het belang niet inzagen, en twijfelt al heel lang.
In het reisverslag van de commissie wordt in ieder geval geen voorbehoud gemaakt: ,,Het advies aan de Nederlandse regering is om het aanbieden van excuses namens de Nederlandse Staat te zien als essentieel begin van erkenning en herstel.” Daarmee volgen deze leden het advies van de Dialooggroep Slavernijverleden, die vorig jaar adviseerde excuses te maken en te werken aan herstel.
Rehabilitatie van Tula en andere verzetsleiders speelt een belangrijke rol bij ‘het bouwen van een samenleving met eigen helden en met erkenning en zichtbaarheid van de eigen geschiedenis’, waar behoefte aan is in de voormalige koloniën. De Kamerleden pleiten voor een canon van het Koninkrijk der Nederlanden.
In de brief van de delegatie lijkt ook een handreiking naar de VVD te zitten, die zich steeds op het standpunt heeft gesteld dat de regering van nu geen verantwoordelijkheid kan nemen voor iets wat zich zo lang geleden heeft afgespeeld. ,,De generatie van nu heeft geen schuld aan wat er zich honderdvijftig jaar geleden afspeelde”, zegt de delegatie. Maar de Staat speelde destijds wel een ‘doorslaggevende rol’. Volgens de commissieleden moet de regering in overleg met Suriname, Aruba, Curaçao, Sint Maarten en de BES-eilanden gaan bepalen wat erkenning van het verleden inhoudt.
Tijdens de reis is het de commissie duidelijk geworden dat de slavernij nog steeds doorwerkt in het heden. Dit moet gezien worden in het bredere perspectief van het koloniale verleden, is het advies. ,,Er is ook aandacht nodig voor de inheemse bevolking die er al was. Faciliteer waar mogelijk aan het (wetenschappelijk) onderzoek naar de (pre-) koloniale geschiedenis om kennis bij te dragen aan de maatschappelijke en sociale effecten die nu nog voelbaar en zichtbaar zijn in de verschillende samenlevingen.” Ook dit adviseerde de Dialooggroep al, net zoals het pleidooi van de Kamerleden voor een belangrijke rol van het slavernijverleden in het onderwijs.
In het kader van het herdenkingsjaar 2023 zou het Nederlandse kabinet een fonds kunnen oprichten voor activiteiten. ,,Daarbij is het verzoek om met name te zoeken naar duurzame projecten.” Het kabinet heeft vorige week al 2 miljoen euro vrijgemaakt voor activiteiten in het herdenkingsjaar waarop zowel in Nederland als in het Caribische deel van het Koninkrijk kan worden ingeschreven.
De commissie keek ook naar de toekomst van het Koninkrijk. De aandacht voor het Caribisch deel van het Koninkrijk zou niet beperkt moeten blijven tot de Kamercommissie Koninkrijksrelaties, maar de hele Tweede Kamer moet zich hierbij structureel betrokken voelen. Op die manier zou de spanning in de onderlinge relaties moeten verminderen, want gebleken is dat veel Caribische volksvertegenwoordigers behoefte hebben aan inhoudelijk gesprekken met andere commissies dan alleen Koninkrijksrelaties. Het advies aan het kabinet is ‘om in brieven/voorstellen apart en specifiek aandacht te besteden aan de eventuele implicatie van het beleid voor Caribisch deel van het Koninkrijk’.