Luchtvaartnota weinig ambitieus

Luchtverbindingen voor eilanden van vitaal belang, maar minister biedt geen perspectief

Van onze correspondent
Den Haag - Nederland heeft geen haast met het verbeteren van de luchtvaartinfrastructuur in de Caribische delen van het Koninkrijk. De definitieve luchtvaartnota 2020-2050 van minister Cora van Nieuwenhuizen (VVD) van Infrastructuur en Waterstaat biedt geen perspectief op een snelle uitvoering. Er moet nog veel gebeuren en de uitvoeringsagenda laat nog op zich wachten.

In mei 2020 presenteerde Van Nieuwenhuizen de concept-luchtvaartnota. Deze krant schreef daarover dat er weinig concrete plannen in stonden voor het Caribisch gebied. Hoe de minister tot betaalbare verbindingen wil komen stond er niet in en dat is ook in de definitieve versie zo. Erkend wordt dat luchtvaart van vitaal belang is voor de eilanden.
Onder het kopje ‘Belangrijke beslissingen’ wordt als laatste van de vijf punten genoemd dat het Rijk ‘een brede en meerjarige uitvoeringsagenda’ zal opstellen. In de bijgesloten uitvoeringsagenda wordt daarover gemeld: ,,In het meerjarig uitvoeringsprogramma wordt gekeken wat nodig is om de Caribische eilanden qua luchtvaartinfrastructuur veilig te houden en economisch gezond te laten zijn, welke taak en rol bij wie ligt en hoe we de investeringen verantwoord kunnen laten plaatsvinden. Dit laatste gebeurt in afstemming met BZK (‘governance’).”

De agenda wordt opgesteld in samenspraak met de openbare lichamen en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). De planning is dat de agenda eind 2021 of begin 2022 klaar is.
In de Tweede Kamer is al in 2019 het nodige gezegd over mogelijke subsidie voor de interinsulaire verbindingen die zo een soort openbaarvervoerfunctie zouden vervullen. Nog steeds zijn daarvoor geen concrete plannen. ,,Betaalbare en frequente verbindingen versterken het sociaal en economisch perspectief”, meldt de nota. Maar er wordt net als in het concept vooral gewezen naar de eilanden zelf: ,,Voorwaarde is dat goed bestuur en financiële verantwoording op een afdoende niveau zijn geborgd. Ook moeten de eilanden zorgen voor een reëel instandhoudingsbudget.”
Voor Curaçao, Aruba en Sint Maarten heeft Van Nieuwenhuizen een specifiek aandachtspunt: ,,Bevorderen in de Koninkrijkslanden van een goed functionerende overheid voor de luchtvaart en competentieontwikkeling op verschillende niveaus.”
In de uitvoeringsagenda zullen de vijf punten worden opgenomen die ook al in de conceptversie werden genoemd: het te bereiken niveau van de publieke voorzieningen; daarbij horende taakverdeling en financieringsstromen; benodigde investeringen; eventuele wijziging van wet- en regelgeving; en noodzakelijke versterking van de bestuurs- en uitvoeringskracht.

‘Financiële steun luchtvaart essentieel’

Deskundigen zijn het erover eens dat financiële steun voor de luchtvaart in het Caribisch deel van het Koninkrijk van levensbelang is voor de sector.
Hans de Jong (voormalig directeur van de Curaçaose Civil Aviation Authority), René Winkel (directeur van EZ Air) en luchtvaartconsultant Lars de Brabander benadrukken in Luchtvaartnieuws Magazine dat het luchtvaartsysteem op de eilanden als geheel overeind moet blijven nu de coronacrisis de luchtvaart ernstig schaadt.
Laatstgenoemde brak eerder al in het Antilliaans Dagblad een lans om de lokale luchtvaartsector op te nemen in de Landspakketten en de bij rijkswet te regelen Hervormings- en Ontwikkelingsentiteit Coho. ,,Laten we de complexe issues binnen de luchtvaart voor eens en voor altijd oplossen. Nederland kan de aanzet doen. Wij faciliteren”, zei De Brabander.
Luchtvaartnieuws Magazine besteedt in de november-editie ook uitvoerig aandacht aan de luchtvaart op de eilanden. ‘Vliegen in het paradijs. Luchtvaart op Antillen in het nauw’, meldt de inhoudsopgave. En boven het artikel prijkt de kop: ‘Survival of the fittest’.
,,Airlines die komen en gaan, afnemende vervoersstromen, zwalkend overheidsbeleid en issues met de internationale luchtvaartveiligheidseisen. De uitdagingen van de luchtvaartsector in het Caribisch deel van het Koninkrijk zijn legio. De coronacrisis heeft de situatie nog nijpender gemaakt”, begint de bijdrage.

Alle drie de deskundigen zeggen dat de luchtvaart, die zo vitaal is voor de eilanden, tot op heden nog geen of weinig financiële ondersteuning heeft gekregen van de verschillende overheden. ,,Dat lijkt me van levensbelang voor de instandhouding van de connectiviteit”, zegt De Jong. ,,Faillissement van een of meer airlines zou de nekslag betekenen voor het aanbod van vluchten tussen de eilanden.”
Om connectiviteit en de daarmee samenhangende maatschappelijke belangen van gebieden met weinig passagiersaanbod in stand te houden, zou de overheid maatregelen moeten nemen in de vorm van Public Service Obligations (PSO’s) en/of kortingen voor passagiers die op de eilanden zelf wonen. PSO’s zijn volgens de Europese Unie (EU) gerechtvaardigd wanneer maatschappelijke belangen als betrouwbaarheid en betaalbaarheid door de markt onvoldoende worden geborgd.
Tegen deze krant zei De Brabander dat wat hem betreft Den Haag ‘aan zet’ is als het gaat om uitvoering te geven aan het voorstel van de commissie-Hartman (onder voorzitterschap van voormalig KLM-ceo Peter Hartman) omtrent veilig, structureel en betaalbaar luchtvervoer tussen de eilanden. Al sinds begin 2019. Het door het bureau Economisch Onderzoek (SEO) opgestelde voorstel mikt op de introductie van de genoemde PSO.

,,Het goed opzetten van een structureel en winstgevend netwerk binnen de Dutch Caribbean, dat liefst aansluiting vindt op de internationale lijnen van grotere carriers, is altijd al een complexe zaak geweest”, legde de specialist in september aan het Antilliaans Dagblad uit. ,,Aangezien enkele routes ‘te dun’ zijn en niet commercieel levensvatbaar.”
De Jong zegt tegen Luchtvaartnieuws Magazine dat zo’n PSO met vouchersysteem voor de eilandbewoners op jaarbasis ongeveer één miljoen euro kost voor Saba en Sint Eustatius en twee miljoen voor de ontsluiting van Bonaire.
De Nederlandse minister heeft toegezegd om in overleg te treden met de eilanden en de sector en dat op basis van het rapport van Hartman. In het bijzonder zou volgens minister Cora van Nieuwenhuizen (VVD) van Infrastructuur en Waterstaat aandacht moeten worden gegeven aan de tarifering, frequenties en leveringszekerheid van vervoersaanbieders.
Door Covid-19 is dat nu op de lange baan geschoven en mogelijk wordt het over de Tweede Kamerverkiezingen van maart volgend jaar getild. Het is echter de vraag of de luchtvaartmaatschappijen die nu nog vliegen - EZ Air, Divi Divi, JetAir, Winair en Aruba Airlines - zolang kunnen wachten.
,,Overleven in de luchtvaart is een kwestie van survival of the fittest”, zegt Winkel van EZ Air tegen het magazine. Maar niemand is meer fit deze tijd, eindigt het artikel.