Patstelling politiek bestuur Land Curaçao

Van een onzer verslaggevers

Willemstad - Politiek gezien heeft het Land Curaçao te maken met een unieke situatie van bestuurlijke impasse. Er zijn evenveel Statenleden vóór het kabinet-Rhuggenaath (coalitie) als dat er tégen zijn (oppositie): 10-10. Rennox Calmes, ex-PIN en sinds zaterdag onafhankelijk parlementariër, steunde tot gistermiddag nog wel de regering. Maar dat was van korte duur. Nadat hij had vernomen dat de twee grote regeringspartijen PAR (in principe 6 zetels, maar momenteel 5) en MAN (5) PIN-leider minister Suzy Camelia-Römer hadden verzocht om in verband met een ‘ordentelijke overdracht’ een week aan te blijven, liet Calmes weten zijn steun aan het kabinet alsnog in te trekken. De al krappe meerderheid sloeg daarmee in één klap om van 11-9 in 10-10. Zelfs oppositieleider Gilmar ‘Pik’ Pisas (MFK met 5 zetels) was er even door overvallen, want voor de microfoons verklaarde hij, op de vraag hoeveel de oppositie nu telt, nog: ,,Negen.”

Dit kwam ook door de onduidelijkheid over welke positie de jonge Calmes - politieagent voordat hij in 2017 Statenlid werd - inneemt. Die positie veranderde in een oogwenk. Terwijl hij vlak daarvoor nog boven tegen gouverneur Lucille George-Wout zou hebben verklaard de regering te ondersteunen, zei hij onderaan de trappen van de gouverneur tegen de media dat hij er niet meer bij zit. Dat zette hij even later ook in een briefje op papier aan de gouverneur.

De reden dat het 10-10 staat en er momenteel slechts 20 Statenleden worden geteld, in plaats van 21, is omdat één parlementslid ontbreekt. Dat moet Marilyn Alcalá-Wallé (PAR) worden. Zij neemt de zetel in die haar overleden partijgenoot William Millerson achterliet. Haar geloofsbrieven zijn al in orde, maar ze is nog niet beëdigd en dus telt zij nog niet mee. Dat was in het weekend al bekend. Ook dat Alcalá-Wallé conform planning pas donderdag zitting neemt. Tot die tijd zou de parlementaire meerderheid fragiel en onzeker zijn, zeker na de onverwachte en onvoorspelbare breuk van Calmes met zijn partij PIN.

Waarnemers vinden het onbegrijpelijk dat PAR en MAN het risico hebben genomen toch zolang te wachten met de beëdiging van Alcalá-Wallé (ook al is er de kwestie van een justitieel onderzoek, waarover partijen spoedig uitsluitsel hopen te krijgen, maar wat haar wettelijk niet weerhoudt toch Statenlid te worden).

En anderzijds vinden kenners het opmerkelijk dat PAR en MAN kennelijk willens en wetens de kans hebben gewaagd Camelia-Römer - die eerst gisteren haar ontslag zou indienen - enkele dagen te gedogen, voordat zij het dossier van Gezondheid, Milieu en Natuur (GMN) overdraagt aan haar waarnemer PAR-minister Zita Jesus-Leito; dat heeft als een rode lap gewerkt op Calmes, die juist nadrukkelijk met de PIN en ook met PIN-leider Camelia-Römer had gebroken. Om overigens nog altijd onbekende redenen.

‘Is er een meerderheid?’ ‘Is de regering gevallen?’, zijn de vragen. Formeel, zonder het aanstaande lid Alcalá-Wallé mee te rekenen, is er geen meerderheid. Maar een minderheid is het evenmin. Het staat gelijk. Remise of een tijdelijke situatie van een politiek machtsevenwicht. ,,Daar voorziet het Staatrecht niet in. Dan gebeurt er dus niets. Besluiten in de Staten kunnen niet worden genomen, maar ook niet verworpen. Dat elfde lid moet worden geïnstalleerd”, zegt een geraadpleegde staatsrechtjurist.

De Staatsregeling van Curaçao zegt in artikel 29 lid 2: ,,Indien een minister het vertrouwen van de Staten niet langer heeft, stelt hij zijn ambt ter beschikking.” Dit is de zogenaamde vertrouwensregel. Dus de minister dan wel alle individuele ministers die lid zijn van het kabinet en die niet meer het vertrouwen hebben van de Staten moet zijn/moeten hun ontslag indienen bij de gouverneur.

De Memorie van Toelichting op artikel 29 omschrijft in het tweede lid het vertrouwensbeginsel: ,,Indien de Staten een voor ieder duidelijke uitspraak doet, dan heeft de minister zijn conclusie te trekken en zijn ontslag te nemen (…) De vertrouwensregel behelst dat geen minister aanblijft indien de Staten het vertrouwen in hem opzeggen.”

Het vertrouwen opzeggen kan de Staten door middel van een motie van wantrouwen die met een meerderheid van de uitgebrachte stemmen moet worden aangenomen. Een minister geniet het vertrouwen van de Staten, totdat het tegendeel is gebleken. In die redenering is het niet aan het kabinet of de minister om te bewijzen dat hij het vertrouwen geniet van de Staten, het is aan de (leden van de) Staten om zich daarover uit te spreken.

Kan een kabinet dan wel aanblijven of moet de premier aangeven dat hij wel of geen meerderheid heeft?, vraagt deze krant aan een staatsrechtjurist. ,,Daar zijn geen geschreven staatsrechtelijke regels voor. Het Reglement van Orde voor de Staten bevat alleen een regel voor het staken van stemmen bij de benoeming van personen. Dan beslist het lot. Maar dat gaat hier niet op. Voor de stemming over gewone zaken bevat dit reglement geen regels.”

Artikel 72 van het Nederlandse Reglement van Orde voor de Tweede Kamer overigens wel, aldus de staatsrechtdeskundige. ,,Dat bepaalt dat bij het staken der stemmen een voorstel niet is aangenomen. Als niet alle leden aanwezig zijn - maar er is wel quorum - dan wordt in een volgende vergadering opnieuw gestemd. Staken de stemmen dan opnieuw, dan is het voorstel niet aangenomen. Het lijkt mij niet onwaarschijnlijk dat deze regels hier als ongeschreven staatsrecht kunnen worden toegepast. Als dus een motie van wantrouwen strandt op een staking van stemmen dan blijft het kabinet zitten.”

Combinaties

Het is nog vroeg voor speculaties, maar onder meer de volgende combinaties zijn (op papier) mogelijk, ervan uitgaande dat PAR - met Marilyn Alcalá-Wallé - 6 zetels behoudt/heeft:

• PAR+MAN=11
• PAR+MAN+MP=12
• PAR+MFK=11 (onwaarschijnlijk)
• MAN+MFK+Calmes=11
• MAN+MFK+MP=11
• MAN+MFK+KdNT=12 (onwaarschijnlijk) Kenners zeggen dat de enige echte alternatieven zijn:
• PAR(met Alcalá)+MAN=11
• MAN+MFK+Calmes=11 (met een strijd om het premierschap, voor de resterende maanden tot de reguliere verkiezingen, tussen Steven Martina van MAN en Gilmar ‘Pik’ Pisas van MFK, waarbij Martina in 2017 meer persoonlijke stemmen behaalde). Of een besluit tot ontbinding van de Staten en vervroegde verkiezingen. Daarvoor is de medewerking van PAR en MAN nodig.