Van onze correspondent
Den Haag - Het plan van Tweede Kamerlid André Bosman (VVD) van de grootste regeringspartij van Nederland om het Statuut in de prullenbak te gooien is onhaalbaar. Nederland zal ook niet eenzijdig uit het Statuut kunnen treden.
Dat - voorspelbare - antwoord gaf staatssecretaris Raymond Knops (CDA) van Koninkrijksrelaties op het betoog van Bosman in de eerste termijn van de behandeling van de Rijksbegroting voor Koninkrijksrelaties 2020.
Het recht tot uittreding is voorbehouden aan de eilanden. Dat is na de inwerkingtreding van het Statuut in 1954 afgesproken als ongeschreven recht, toen het proces naar onafhankelijkheid van Suriname gaande was, aldus Knops. Dat de Verenigde Naties (VN) hebben erkend dat de koloniale periode voorbij is, betekent niet automatisch dat ook Nederland dit recht zou moeten hebben.
Het gaat om wederzijdse erkenning van dat recht tussen de partners en die is er niet voor Nederland. Alle partners in het Statuut zouden ermee moeten instemmen. ,,Zonder deze instemming van de andere partners kan Nederland niet het Koninkrijk verlaten of de stekker uit het Statuut trekken.”
In principe zijn de huidige afspraken niet eeuwigdurend, bevestigde Knops. Want als de Koninkrijkspartners het erover eens zouden worden dat het eenzijdig uittredingsrecht van de eilanden niet bestaat, dan houdt dit op te bestaan. Hetzelfde geldt voor het Nederlandse uittredingsrecht: ,,In theorie is het dus niet onmogelijk dat ook Nederland een uittredingsrecht verwerft.” Want ook de Nederlandse bevolking komt het zelfbeschikkingsrecht toe. Een uitspraak die Bosman ‘historisch’ noemde.
Maar het Nederlandse recht om uit het Statuut te treden is zuiver theoretisch, maakte de staatssecretaris duidelijk. Hij wees ook op de internationale dimensie die het lastig maakt om als oud-kolonisator uit te treden. ,,Onder meer vanuit de Verenigde Naties zal men nauwlettend in de gaten houden hoe wij omgaan met onze voormalige koloniën. Ook om die reden is het dus van belang om alles volgens het staatsrecht te blijven doen.” Hij wees in het Kamerdebat hierbij op de verschillende meningen die daarover bestaan.
Over de verdeling van verantwoordelijkheden tussen de landen en het Koninkrijk en de knelpunten in het Statuut wil Knops in een werkgroep praten met de landen. Daarvoor heeft hij de ministers-presidenten benaderd. Een reactie heeft hij nog niet: ,,Ik ben daar niet pessimistisch over. De inkt van mijn brief is bij wijze van spreken nog niet droog. Het moet daar nog besproken worden. Ik verwacht voor het einde van het jaar een antwoord.”