Van een onzer verslaggevers
Willemstad - De combinatie van een stagnerende economie en broze openbare financiën stelt de regeringen in de Caribische landen van het Koninkrijk ‘inderdaad voor een stevige, maar geen onmogelijke taak’, stelt voorzitter Raymond Gradus van het College financieel toezicht (Cft).
In een vraaggesprek met het Antilliaans Dagblad zegt hij: ,,Het komt aan op politieke wil, daadkracht en doorzettingsvermogen. Eigen plannen van de regeringen en tal van Cft-adviezen zijn nog niet uitgevoerd. Afgelopen week kwam op Curaçao aan de orde dat de Sociale Verzekeringsbank (SVB) al jaren voorstellen doet om de loonderving bij ziekte aan te passen. Indien bepaalde hervormingen worden doorgevoerd, zal dat zijn beslag hebben op de begroting. De landen hebben in de afgelopen jaren - weliswaar kleine - stappen gezet in de richting van een beter financieel beheer en begrotingsbeheer, maar er valt nog een wereld te winnen.”
De economische ontwikkeling in het Caribisch gedeelte van het Koninkrijk maakt moeilijke tijden door. Het economisch instituut SEO Economisch Onderzoek bracht afgelopen week in opdracht van de vaste Tweede Kamercommissie voor Koninkrijksrelaties de kerncijfers van Aruba, Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba in kaart. Het rapport ‘Kerncijfers Caribisch Onderzoek: Economische, financiële en sociale ontwikkelingen 2010-2017’ toont de probleemgebieden aan.
Ook op het gebied van de openbare financiën staat het Caribisch gedeelte van het Koninkrijk voor grote uitdagingen. Het Cft bezocht in februari Sint Maarten, Aruba, Bonaire en Curaçao, en gaf helder aan: ,,Het roer moet om.”
Een terugblik met Cft-voorzitter Gradus.
Wat staat de volgende generatie te wachten, nu bijna alle eilanden die het Cft recentelijk bezocht kampen met zowel stagnerende economische ontwikkeling als broze openbare financiën?
Gradus: ,,De problemen van vandaag hebben een lange voorgeschiedenis. Voorkomen moet worden dat het handelen van vandaag - of erger nog - het nalaten van vandaag, tot grotere problemen leidt voor de burgers in de toekomst. Primaire behoeften waar de overheid voor zorgt, zoals uitkeringen en de gezondheidszorg moeten worden gegarandeerd voor de komende generatie. Maar ook andere kwetsbaren in de maatschappij, zoals de mensen die hebben geïnvesteerd in de maatschappij van nu, moeten met een gerust hart hun ouderdomsvoorziening (AOV) kunnen blijven ontvangen.”
Wat merkt de man in de straat van het werk van het Cft?
Gradus: ,,Het uiteindelijke doel van het toezicht is het verbeteren van de positie van de burger van nu, en het leggen van een steviger fundering voor de toekomst van de komende generaties. Investeerders leggen aantoonbaar meer vertrouwen aan de dag, wanneer de overheidsfinanciën op orde zijn. Ze hoeven dan immers geen overheidsingrijpen zoals belastingverhoging te vrezen. Meer vertrouwen van investeerders kan leiden tot behoud of groei van banen, waar de man in de straat bij gebaat is.”
,,Verder heeft het toezicht in algemene zin tevens gezorgd voor meer transparantie, wat in positieve zin bijdraagt aan het publieke debat over de overheidsfinanciën. Uiteindelijk is het belangrijk dat de burger zelf ook meedenkt over vraagstukken met betrekking tot de financiën van zijn regering: Wat is er mogelijk en wat niet (meer)? Wordt de rekening niet doorgeschoven naar de volgende generatie? Wat zouden de prioriteiten moeten zijn, binnen de grenzen van de belastinggelden die de regering bij alle burgers en bedrijven ophaalt.”
Heeft de schuldsanering effect gesorteerd?
Gradus: ,,De schuldsanering heeft geleid tot een betere schuldquote dan daarvoor het geval was, wat op zijn beurt weer heeft geleid tot meer vertrouwen van internationale instellingen zoals het IMF of financiële markten. Voorwaarde voor de schuldsanering was het financieel toezicht, dat onder meer een positief effect heeft gehad op het financieel beheer. Tegenwoordig worden er bijvoorbeeld, in tegenstelling tot vroeger, kwartaalverslagen en jaarrekeningen opgesteld, ingediend en goedgekeurd. Een bijkomend voordeel is dat Curaçao en Sint Maarten gebruik kunnen maken van de Nederlandse inschrijving op leningen voor kapitaalsuitgaven, wat betekent dat overheden tegen zeer lage rentetarieven kunnen lenen. Dat laatste alleen indien aan voorwaarden van de Rijkswet financieel toezicht (Rft) is voldaan.”
Tijdens het bezoek aan Sint Maarten is ingegaan op de schuldquote van Sint Maarten die eerder tot acceptabele proporties was teruggebracht, maar nu weer een stijgende lijn vertoont. Volgens het IMF zal dit bij onveranderd beleid al over vier jaar 72 procent van het bbp (bruto binnenlands product) bedragen. Hoe kan deze trend worden omgebogen?
Gradus: ,,De oplossing zou zitten in inkomstenverhogende maatregelen zoals een verbeterde compliance. De Belastingdienst is daar echter niet toe uitgerust. Het Cft adviseert al jaren om de Belastingdienst te versterken, en op dit moment liggen er concrete plannen om de Belastingdienst te herstructureren en gebruik te maken van externe expertise. Het is zaak om deze plannen daadwerkelijk ten uitvoer te leggen.”
Ook op Aruba ligt de nadruk vooral op het terugbrengen van de schuld, die momenteel op ruim 90 procent van het bbp ligt. Hoeveel bedraagt de jaarlijkse te betalen rente en hoeveel drukt deze schuld procentueel op de begroting?
Gradus: ,,Van elke 100 florin op de Arubaanse begroting, gaat 17 florin op aan rentebetalingen. Dat is geld dat anders had kunnen worden gebruikt voor de ontwikkeling van Aruba. Een deel van de schuld vloeit voort uit investeringen die de regering in de afgelopen jaren heeft gedaan. Het is duidelijk dat die investeringen amper effect hebben gehad op de economische groei, terwijl de schuld wel aanzienlijk is toegenomen.”
,,Voor kleine, open economieën zijn overheidsinvesteringen niet de meest effectieve manier om economische groei te bewerkstelligen. Op Curaçao werd in 2016 zo’n 300 miljoen gulden extra geïnvesteerd, terwijl de economie toch 1 procent kromp. De oplossing moet echt gezocht worden in de hervorming van het belastingstelsel, het verminderen van ‘red tape’, beter onderwijs en het moderniseren van vergunningen, waardoor het investeringsklimaat aantrekkelijker wordt.”
Bonaire daarentegen lijkt een luxeprobleem te hebben: 12 miljoen is ongebruikt blijven liggen in 2018. Waarom is dit ook niet goed?
Gradus: ,,Dat geld is geoormerkt voor overheidstaken die nu zijn blijven liggen. Op termijn wreekt zich dat natuurlijk, wanneer die beleidsintenties - zoals bijvoorbeeld betere wegen - niet worden gerealiseerd.”
Curaçao hangt al geruime tijd een zwaard van Damocles boven het hoofd. Tijdens het laatste bezoek van het Cft bleek de financiële situatie zeer precair te zijn. Kan Curaçao nog een aanwijzing door de Rijksministerraad voorkomen?
Gradus: ,,Er is sprake van een (meerjarig) tekort van 127 miljoen gulden, waarvoor de regering op 6 maart een oplossing moet aandragen. We hebben de regering gesproken en zij begrijpen terdege de ernst van de situatie. Het Cft wacht het antwoord af, maar Curaçao zal echt de tering naar de nering moeten zetten. Drastische maatregelen zijn onontkoombaar.”
,,In de loop van dit jaar moeten bovendien ook voorstellen worden gedaan om de houdbaarheid van Sociale Verzekeringsbank SVB te garanderen. De SVB verwacht namelijk in de komende jaren een tekort in de fondsen waarmee de sociale verzekeringen en zorgkosten worden betaald. Bij ongewijzigd beleid zal dit tekort in 2028 opgelopen zijn tot maar liefst 1,25 miljard gulden (1.250 miljoen).”
Het Cft heeft Saba dit keer niet bezocht. Bekend is echter dat het financieel beleid op Saba al enkele jaren op orde is. Een voorbeeld voor de andere (ei)landen?
Gradus: ,,Saba heeft door de jaren heen de handelingen verricht die vereist waren om tot sluitende begrotingen te komen. Sinds 2014 heeft Saba een goedkeurende accountantsverklaring. Voor andere (ei)landen hebben we dit voor 2021 afgesproken. Saba heeft bewezen dat dit wel degelijk mogelijk is.”
Heeft het Cft nog een rol op Sint Eustatius?
Gradus: ,,Op 7 februari 2018 is de Tijdelijke wet taakverwaarlozing Sint Eustatius van kracht geworden, op basis waarvan de heer Mike Franco als regeringscommissaris is aangesteld. Zolang die wet van kracht is, heeft het Cft geen formele rol op Sint Eustatius. Het college heeft deze maand voor het eerst weer Sint Eustatius bezocht om zich te laten informeren over de begrotings- en verantwoordingscyclus. Ook hebben de leden met eigen ogen kunnen aanschouwen hoe de heropbouw vordert. Dat gaat de goede kant op.”
