Vijf ministers - allen van één partij: MFK - maken op Curaçao politiek-bestuurlijk de dienst uit. Ze stonden bij het feestje dat het kabinet-Pisas voor alle ambtenaren gaf, prominent en triomfantelijk op het podium. Onaantastbaar (bijna).
In regeringscentrum Fòrti is het enkel en alleen MFK wat de klok slaat; vijf ministers beschikken en beslissen over alle negen ministeries (het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister in Den Haag nog niet meegerekend; eveneens MFK). Sommige MFK-bewindslieden hebben twee of zelfs drie portefeuilles. In combinatie met bijvoorbeeld Financiën - de landsportemonnee - zoals Javier Silvania doet met GMN en SOAW, kan dat leiden tot leuke cadeautjes, extra toelagen, bonussen en/of subsidies, wat erg handig is zo pal voor de verkiezingen van maart 2025; over iets meer dan twee maanden.
Gouverneur Lucille George-Wout sprak in haar nieuwsjaartoespraak plechtig over het belang van ‘checks and balances’ in de op een democratische rechtsstaat gebaseerde maatschappij. Op papier, in theorie, klinkt dat mooi. De vraag is hoe het momenteel met de praktijk is gesteld, vooral sinds het uit de regering gooien van voormalig coalitiepartner PNP. Vanaf dat moment was er zelfs intern, in de boezem van de ministerraad, geen tegenspraak meer. Voor de partij van premier Gilmar Pisas geldt enkel nog een ‘go for it’.
Checks & balances zwaar op de proef gesteld
De eerste ‘check’ (en zo men wil ‘balance’) is dus sinds het wegzetten van PNP geëlimineerd. Het is binnen het kabinet ‘nos ku nos (so)’; wij met (alleen) onszelf. En dat is al het geval sinds MFK op 21 augustus 2024 het volledig en alleen voor het zeggen kreeg. Geen lastige, storende PNP-politici meer die kritische vragen stelden, binnen en - als het nodig was - tot grote ergernis van MFK ook buiten de coalitie. Ja, die onrust zaaiende PNP’ers zitten er nog, in de Staten, maar daar kunnen ze geen kwaad meer doen; ze zijn ontwapend.
Vooral met het toetreden van de eenmansfractie KEM en onafhankelijk Statenlid Zita Jesus-Leito, die er beiden voor zorgen dat de vijf MFK-ministers in het zadel kunnen blijven zitten. Wat kregen ze ervoor terug? Regeringsmacht? Tot nu toe niets daarvan, want hun kandidaat-ministers zijn nog steeds niet aangetreden, bijna vijf maanden na de ‘val’ van het kabinet - wat uiteindelijk geen val was, omdat KEM-leider Michelangelo Martines en Jesus-Leito rap toesnelden om het kabinet te steunen. Martines heeft echter nauwelijks kunnen profiteren van zijn deelname aan de regering, want hij zit nu al enkele maanden in voorarrest vast wegens verdenking van drugshandel en witwassen, en gaf zijn Statenzetel zelfs op - om KEM maar ‘mee te laten doen’. Dit zegt veel over het morele kompas van zowel MFK als Jesus-Leito en ook onafhankelijk Statenlid Corine Djaoen-Genaro, die het kabinet-Pisas gedoogt, ondanks de buitengewoon ernstige verdenkingen tegen politicus Martines.
Jesus-Leito, ooit leider van MFK’s politieke rivaal PAR, rechtvaardigt haar steun aan de MFK-regering met de stelling dat het land volgens haar gebaat is bij politieke stabiliteit tot aan de verkiezingen. Intussen is haar kandidaat voor het ministerschap bij MEO (Ministerie van Economische Ontwikkeling) nog altijd niet beëdigd. Zijzelf zwijgt als het graf. Minister-president Pisas, die durft te zeggen dat hij de transparantie zelve is, reageert niet; nada/nul. En het Kabinet van de Gouverneur verwijst terug: „Voor die vragen moet u, zoals u weet, bij de MinPres zijn.” Deze krant geeft daarop aan dat de MinPres ook na bijna vijf maanden niet erg spraakzaam is en dat in dit formatieproces elke instantie een rol en verantwoordelijkheid heeft, zeker richting de bevolking, die in het duister tast. Niemand weet wat er aan de hand is. Hoewel KEM en Jesus-Leito hun ‘eigen’ kabinetschef bij ‘hun’ ministeries mochten stationeren, zwaaien de MFK-bewindspersonen er de scepter. Op álle ministeries.
De tweede ‘check’ (en nogmaals, zo men wil ‘balance’), het parlement, moet machteloos toekijken. De negen MFK-Statenleden vinden het allemaal prima. De oppositie kan eenvoudigweg geen vuist maken, doordat KEM, Jesus-Leito en Djaoen-Genaro de MFK-regering en -fractie - zo lijkt het - blind volgen. Zogenaamd om een kijkje in de keuken te krijgen, maar vermoedelijk krijgt iemand als Jesus-Leito nog geen fractie te zien van wat er (achter de schermen) gaande is; zoals bijvoorbeeld op het terrein van de raffinaderij bij Emmastad en de olieterminal bij Bullenbaai ten aanzien van de door overheids-nv 2Bays - beter bekend als Refineria di Kòrsou (RdK) - aangetrokken buitenlandse exploitanten Global Oil en het internationaal volstrekt onbekende Oryx. De gedoogpartners doen er niet moeilijk over; het is allemaal oké zo. Zo is ook check twee uitgespeeld.
Check drie, het ambtenarenapparaat met aan de top directeuren en secretarissen-generaal (sg’s), is ofwel uitermate loyaal aan hun MFK-ministers, ofwel zo op hun baan en topsalaris gesteld dat ze ervoor kiezen buigzaam mee te waaien. Don’t make waves. Waarom zouden zij hun nek uitsteken? Zo denken de meeste overheidsdienaren, die op deze manier vooral regeringsdienaren zijn. Niet in dienst van de overheid (lees: de gemeenschap), maar in dienst van de regering. Ze worden zoet gehouden met indexeringen, bonussen en een groots feestje voor alle ambtenaren, waarop de vijf ministers van MFK shinen, alsof ze het uit eigen portemonnee hebben betaald.
Hetzelfde geldt min of meer voor de overheids-nv’s en -stichtingen, waar de doorgaans zeer royaal betaalde directeuren en bestuurders liever niet negatief opvallen. Ten eerste om te voorkomen de volle laag via Facebook over zich uitgestort te krijgen - zoals in het geval van de directieleden van het Curaçao Medical Center (CMC) - maar vooral ook om financieel-materieel te behouden wat ze hebben, ook al kan de Landsverordening Normering Topinkomens (LNT) nadelig uitvallen. Maar om in aanmerking te komen voor de uitzonderingsregel die de LNT biedt, moeten ze de ministerraad te vriend houden. Ook deze ‘check’ stelt nauwelijks iets voor.
Dan de pressiegroepen en de belangenverenigingen/sociale partners zoals werkgeversorganisaties en vakbonden. Hoewel deze laatste groep zich enigszins roert nu met de bashí-premie/bonus, is er nauwelijks sprake van tegenstand of het scherp houden van het politieke bestuur. De Vereniging Bedrijfsleven Curaçao (VBC) is vooral druk bezig zichzelf opnieuw uit te vinden, met een pas aangetreden nieuwe, jonge en relatief onbekende voorzitter. En de Kamer van Koophandel (KvK) heeft al een jaar of zo niets van zich laten horen.
De media zijn sinds corona economisch danig verzwakt en mede daardoor helaas niet altijd bij machte om naast de informerende taken ook controlerend en commentariërend hun werk voldoende te doen. Dat komt ook doordat deze MFK-regering al vanaf het begin verzuimt de wekelijkse persconferentie van de ministerraad of MinPres te geven en het liefst via sociale media zoals Facebook communiceert - kanalen die niet tegenstribbelen of kritische vragen stellen. Dat is echter nooit het hele verhaal, maar per definitie het verhaal zoals de regering het zelf wil horen.
Gelukkig is er nog een goede onafhankelijke rechtspraak, belangrijk in de trias politica, maar de rechter komt er pas als allerlaatste instantie aan te pas; vaak als het al in het voorstadium mis is gegaan. Alles bij elkaar is het momenteel niet bepaald gunstig gesteld met de checks & balances op Curaçao. De democratie wordt door de huidige toestand van binnenuit uitgehold doordat de zittende vijf MFK-bewindslieden doen en laten wat hen - niet de gemeenschap - uitkomt. En ze blijven vooralsnog ook aanzitten tot de formatie na de verkiezingen is afgerond. Dat komt sommigen bijzonder goed uit; hen wordt op deze manier geen strobreed in de weg gelegd.
Is het dan kommer en kwel op het eiland? Het is maar wie je het vraagt. De armen blijven arm, maar worden af en toe met een douceurtje stilgehouden. Voor de burgers (en ook voor de bedrijven) is het uiteindelijk een slechte zaak als de controlemechanismes wegvallen en het noodzakelijke evenwicht wordt verstoord. In alle democratieën heeft macht vooral ook tegenmacht nodig. Op Curaçao heeft MFK momenteel een monopolie op die macht, wat vroeg of laat leidt tot machtsdronkenschap.
