‘Synergie creëren’ is het thema van het jaarverslag 2023 van TWO. De vraag is of iedereen of de meeste weten waar TWO voor staat? TWO is de Tijdelijke Werkorganisatie. Dat zal een groot deel van de mensen nog niet veel zeggen, maar het betreft de organisatie die het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft opgezet ‘om Aruba, Curaçao en Sint Maarten te ondersteunen bij het uitvoeren van de hervormingen en maatregelen in de Landspakketten’.
Zo tijdelijk lijkt de TWO inmiddels niet (meer) te zijn. Het vorige week uitgebrachte jaarverslag gaat over alweer het derde jaar. De TWO ressorteert onder de Nederlandse staatssecretaris van BZK en fungeert als een soort voorpost/buffer voor de bewindspersoon en zijn (tot voor kort haar) ambtenaren. Daar hangt echter, zoals altijd, wel een prijskaartje aan. Vorig jaar, in 2023, kostte het ‘apparaat’ - zoals dat heet - 5,7 miljoen euro; zeg maar 11 miljoen gulden. Van deze ‘apparaatsuitgaven TWO’ is 3,4 miljoen euro besteed aan uitgaven gerelateerd aan medewerkers werkzaam voor het ministerie van BZK en 1,3 miljoen aan ‘experts voor de TWO die werkzaam zijn op andere Nederlandse ministeries’. Daarnaast is er voor nog eens 600.000 euro besteed aan detacheringen en 400.000 aan externe inhuur.
Als dit wordt afgezet tegen het totaal aan uitgaven in 2023 ‘ten behoeve van de uitvoering van de Landspakketten’, 19,7 miljoen euro, is het aandeel van de apparaatskosten beslist niet onaanzienlijk. Het gaat om bijna 30 procent van het totaal. De verdeling van de bestedingen ná aftrek van het apparaat, 14 miljoen euro, komt uit op 3,1 miljoen euro voor Aruba aan reguliere programma-uitgaven. Voor Curaçao is dat 5,8 miljoen euro en Sint Maarten 5 miljoen. De programma-uitgaven voor het grootste (ei)land bedragen dus praktisch evenveel als het totaal aan ‘apparaatskosten’.
In totaal waren of liepen er vorig jaar voor de drie eilanden 57 door TWO gefinancierde projecten, zo blijkt uit een bijlage. In het geval van Curaçao waren de voornaamste uitgaven de implementatie van M365 bij de overheid, directe ondersteuning van het programma verbeteren functioneren overheid, het programma Grond en Vastgoed én de uitvoering van de Roadmap Financieel Beheer. Dit laatste is nu juist iets waar het College financieel toezicht (Cft) - ook zo’n instantie met een zeer aanzienlijk ‘apparaatsgewicht’ - zich zorgen over maakt, want het loopt niet, of niet goed en verdere vertraging dreigt.
De TWO-top zelf zal ongetwijfeld vinden dat goed en nuttig werk wordt verricht. En de rol als voorpost van BZK en/of als aanjager zal zeker zinvol zijn. Apparaatskosten van bijna 6 miljoen euro en daarmee een verhouding van een kleine 30 procent van de totale ’output’, moeten beleidsbepalers echter wel (kritisch) aan het denken zetten. Een evaluatie zou niet misplaatst zijn: levert de organisatie wel op wat ervan mag worden verwacht; kan het beter/goedkoper; of kunnen de werkzaamheden beter/net zo goed door de ‘gewone ambtenaren’ van BZK worden gedaan?
Het jaar 2023 laat een stijgende lijn zien in het aantal projecten dat uit de Landspakketten voortvloeit, zeker nadat de Onderlinge Regeling (eindelijk) was getekend. ,,Dat laat zien dat de TWO zowel inhoudelijk als qua financiering meerwaarde heeft voor de projecten”, zegt een hoge functionaris in het jaarverslag. Dit laatste moet wel beter worden onderbouwd en in verhouding geplaatst tot het forse apparaat dat daarvoor wordt ingezet. Dat is pas ‘synergie’: samenwerking waar álle partijen beter van worden.