Onverbiddelijk zijn ze bij het College (Aruba) financieel toezicht C(A)ft. Lees: voorzitter Raymond Gradus en het Nederlandse lid Henk Kamp van respectievelijk CDA- en VVD-huize. De ‘Noodbegroting’ van Aruba, die eind maart in verband met de uitgebroken coronaviruscrisis door het parlement werd vastgesteld, wordt rechtstreeks naar de prullenbak verwezen. Het kabinet-Wever-Croes krijgt nog deze maand om een nieuwe, wederom aangepaste landsbegroting 2020 te presenteren. En, zo laat Gradus in zijn brief meteen al weten, het CAft verbindt een en ander aan zijn advies aan de Rijksministerraad (RMR) in verband met de tweede tranche liquiditeitssteun van Nederland aan Aruba.
Kern van het verschil van inzicht tussen de regering in Oranjestad en het CAft: waar het Arubaanse kabinet ervan uitging dat de rest van het jaar de grenzen dicht zouden blijven in verband met Covid-19 en alle gevolgen van dien voor economie en overheidsfinanciën, zegt Gradus dat het beter is uit te gaan van slechts drie maanden. Wie heeft het bij het rechte eind? Geen van beiden.
Corona heeft wereldwijd zoveel ondersteboven gehaald, dat geen enkel land precies weet wat te verwachten en hoe lang nog. De vandaag vastgestelde begroting is morgen alweer achterhaald. Het is vaak koffiedik kijken. Van meet af aan was het echter twijfelachtig of het realistisch is een noodbegroting te presenteren die ervan uitgaat dat héél 2020 een volledig verloren jaar zou zijn. Wat dat betreft is het volkomen terecht dat de begroting flink bijgesteld moet worden. Toegegeven, we weten nu meer dan dat we anderhalve maand geleden wisten. Toch was het beter geweest uit te gaan van (zeer) geleidelijk herstel in de tweede helft van het jaar.
Wat tussen de regels door in de brief van Gradus aan Financiënminister Xiomara Ruiz-Maduro staat, maar wat harder opgeschreven had moeten worden is: Aruba, maak nou eerst een begroting 2020 waarin alle inkomsten en uitgaven realistisch zijn opgenomen. Inclusief de eerder gedane voorstellen en de noodzakelijk te nemen maatregelen die in voorgaande jaren steeds zijn besproken, in het Protocol van 2018 zijn vastgelegd en die ook onderwerp van discussie waren in de ‘aanwijzing-besprekingen’ in Den Haag. Pas als deze begroting er staat, kan een begrotingswijziging worden opgesteld, gevolgd door maandelijkse en kwartaalrapportages. Zolang de twee begrotingen er niet zijn, is het schipperen tussen ‘Wie jokt?’ en ‘Wie wil niet?’. Oftewel, door de onverantwoord grote vertraging van indiening en vaststelling van de begroting 2020 - waarom dus een aanwijzing als het zwaard van Damocles boven het hoofd hing - maar waarna wel in no time een coronabegroting uit de hoge hoed werd getoverd, is niet helder wat en hoeveel nu écht nodig is.
Dit is de kern die CAft expliciet en onderstreept had moeten opnemen. Wat Gradus en het CAft echter doen is evenmin reëel. In drie maanden tijd, zeker gerekend vanaf rampmaanden half maart, april en mei, is echt nog niet alles koek en ei. Integendeel. Aruba heeft, net als de overige eilanden, niet alleen te maken met de eigen maatregelen, maar voornamelijk met wat het buitenland doet en oplegt. De sociaaleconomische en financiële ‘aftermath’ gaat (veel) langer duren dan een kwartaal. Het herstel van de voornamelijk van toerisme afhankelijke economie gaat pas plaatsvinden als reizigers uit Amerika - dat zelf ook hard getroffen is en waar corona nog steeds keihard woedt - weer naar ‘One Happy Island’ komen. Zo bezien is het zelfs een kwalijke zaak dat er binnen CAft, al dan niet (bij)gestuurd vanuit politiek Den Haag, zo naïef (of is het keihard?) wordt gedacht. Misschien zitten de Nederlandse leden letterlijk fysiek te ver om gevoel te hebben met de situatie op Aruba, want uitgaan van slechts drie maanden rampspoed is onwerkelijk.
Dat blijkt ook als kennis wordt genomen van het commentaar van het gezaghebbende Nederlandse RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Directeur Jaap van Dissel - sinds Covid-19 dé voornaamste adviseur van het kabinet-Rutte - schrijft letterlijk dat het openstellen van de eilandelijke grenzen voor toerisme, zoals het was voorafgaand aan de epidemie, voorlopig ‘geen reële optie’ is. ,,Gezien de forse inkomstenderving is er reëel risico dat de economie langdurig serieuze schade op zal lopen”, aldus RIVM. Van Dissel bepleit zelfs een ‘economisch ondersteunings- en herstelprogramma’ voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten om de effecten van de coronacrisis op de eilandelijke economieën op te vangen en stelt in dit verband overleg met Nederland en de Wereldbank voor.
Een ander geluid vanuit de overzijde. In werkelijkheid schakelde de RMR echter enerzijds het C(A)ft als toezichthouder uit door erkenning van het Caribische verzoek/betoog dat sprake is van ‘schade door buitengewone gebeurtenissen’. Maar tegelijkertijd werd hetzelfde college met dezelfde CDA-voorzitter en hetzelfde VVD-lid juist aangesteld: ditmaal als ‘leading’ en beleidsbepalend adviseur van de Koninkrijksregering. Sindsdien lopen deze principieel niet te vermengen functies, die van toezichthouder en die van adviseur, constant door elkaar. Ongewenst en ook slecht voor de geloofwaardigheid van het C(A)ft, dat ook ná de coronacrisis - of de impact ervan drie maanden duurt of veel langer - een belangrijke rol heeft te vervullen: als onafhankelijke supervisor.
