Het is cruciaal om, in de geest van het Groeiakkoord, op korte termijn economische hervormingen door te voeren om de negatieve spiraal van economische krimp te doorbreken en welvaart en welzijn van de bevolking van Curaçao veilig te stellen. Dat was deze week de boodschap van het College financieel toezicht (Cft).
Aan dit laatste - welvaart en welzijn - heeft het te lang ontbroken en, als politieke en maatschappelijke leiders eerlijk zijn, ontbreekt het ook aan helder perspectief hierop. De cijfers van instellingen als het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de Centrale Bank (CBCS) spreken de harde waarheid. En in de discourse gaat het altijd, of maar al te vaak, over tekorten en maatregelen. Overheidstekorten wel te verstaan en maatregelen die de overheid neemt/moet nemen om die tekorten weg te poetsen. Veelal eenzijdige maatregelen, belasting- en (dreigende) premie-verhogende maatregelen, die burgers en bedrijven voor hun kiezen krijgen. En nog altijd te weinig uitgavenverlagende maatregelen. Iemand hoeft geen expert te zijn om in te zien dat dit een vicieuze cirkel is - of veroorzaakt en/of versterkt - waar het telkens moeilijker is om uit te komen.
,,Deze crisis vereist krachtig optreden van uw regering”, zei voorzitter Raymond Gradus van het Cft tijdens de persconferentie. Met naast hem aan tafel Henk Kamp, Gregory Damoen en Russell Voges. Wijze heren, die iedere keer heel wijs aangeven hoe het moet en wat er dient te gebeuren. Maar, in de woorden van de Cft-voorman: ,,Het komt nu aan op uitvoering, uitvoering en uitvoering!!!” Met niet minder dan drie uitroeptekens van Gradus zelf.
Het is van groot belang dat hervormingen van de publieke sector - die volgens Gradus op Curaçao ruim 12 procent van het bruto binnenlands product (bbp) bedraagt; 2 procentpunten hóger dan de 10 procent die meer gangbaar is - en de arbeidsmarkt met voortvarendheid en doortastendheid worden doorgevoerd. Arbeidsmarkt? Dat klinkt bekend. Dat is vaker gezegd en gehoord (zie ook de recente Analyse ‘Hele arbeidswet in revisie’ van deze krant).
,,Wij constateren dat er héél veel plannen liggen”, was tijdens de ontmoeting met de media in Willemstad te horen. Dit geldt voor de aanpak van het subsidiebeleid, waar sprake is van nog veel ‘waste’ (onnodige en inefficiënte uitgaven met gemeenschapsmiddelen), en ook op het terrein van de arbeidsmarkt.
Natuurlijk is het van belang dat het kabinet-Rhuggenaath (PAR/MAN/PIN) hier niet alléén voor staat, maar dat er adequate technische ondersteuning is om te voorzien in de uitvoeringskracht die nodig is om de hervormingen door te voeren. Het Groeiakkoord noemt dit ook. Alleen, het blijft vaak zoveel bij plannen, papier, wensen, kaders, voorstellen. De zichtbare en tastbare implementatie blijft uit.
Het is aan regering om te zorgen voor draagvlak bij de bevolking voor hervormingen, die volgens Gradus ‘op korte termijn pijn zullen doen’ maar waarmee ‘op de langere termijn grote verbeteringen voor de inwoners van Curaçao gerealiseerd kunnen worden’. ,,Ik hoop oprecht dat u daarin zult slagen.” Het draagvlak, noodzakelijk voor elke verandering, kalft echter langzaamaan af. Het is in de ogen van de kleine man elke keer hetzelfde liedje en de pijn duurt al te lang.
Neem de landsbegrotingen. Ondanks de ‘betekenisvolle stappen’ die Curaçao heeft gezet, zal het jaar 2019 toch weer met een tekort sluiten. Waarschijnlijk met 19,3 miljoen. Weliswaar en gelukkig aanzienlijk minder is dan in 2017 met 116,8 miljoen (in wezen de begroting van het vorige kabinet) en in 2018 met 58,5 miljoen. Toch, het is nog steeds een tekort. Dit komt volgens het Cft voornamelijk doordat de belastingen met enkele tientallen miljoenen zullen tegenvallen en ook de brand bij de Landsontvanger heeft daarbij een rol gespeeld. Tegelijkertijd, ten eerste: het afgelopen jaar heeft Curaçao een aantal indirecte belastingen verhoogd: per 1 september zijn de omzetbelasting (ob), de accijnzen en de afvalstoffenheffing opgeschroefd. Tegelijkertijd, op de tweede plaats: te veel wordt de nadruk gelegd op inkomstenverhogingen in plaats van op uitgavenverlagingen.
Ook de pas goedgekeurde begroting 2020 heeft te maken met een tegenvaller van ongeveer 20 miljoen omdat naar verwachting de dividenden van de CBCS en overheids-nv Refineria di Kòrsou (RdK) niet binnenkomen. Ook moet de raming van bijvoorbeeld de onroerendzaakbelasting (ozb) naar beneden worden bijgesteld.
En wat blijkt verder? Ook worden de maatregelen rondom de ‘nullijn’ ambtenaren en trendvolgers en de inkorting van de zogenoemde Carens-dagen niet of niet in zijn geheel gerealiseerd. Gradus: ,,Vooral dit laatste is jammer omdat deze maatregelen al enige tijd op de lat stonden”. ‘Jammer’ is nogal zacht uitgedrukt. ‘Onbegrijpelijk’ en ‘onverantwoord’ zouden beter op hun plaats zijn, want op andere terreinen wordt wél resoluut ingegrepen; vooral daar waar de inwoners dat in hun portemonnee merken.
Het kan niet zo zijn dat de lastendruk hoog blijft of zelfs omhooggaat, terwijl het publieke apparaat zelf - letterlijk en figuurlijk - niet meebeweegt en dus nauwelijks afslankt. Cft meent terecht dat er nog heel veel te winnen is bij een rationalisatie van het subsidiebeleid. Zowel de Rekenkamer als de werkgroep-Mollen in 2014 hebben daar bouwstenen voor aangedragen. Door meer samenvoeging van gesubsidieerde instanties die hetzelfde doen is winst te behalen.
Hetzelfde geldt voor compliance (lees: het door iedereen voldoen aan zijn of haar belastingplichten). Statenbreed is men het erover eens - coalitie en oppositie - dat de compliance omhoog kan en moet. ,,Het is inderdaad juist in deze tijden van crisis van belang dat iedereen zijn of haar rechtvaardige deel aan belastingen betaalt”, zei Gradus er gisteren over. Prima, maar wat zeker meespeelt is dat belastingbetalende burgers en bedrijven óók willen zien dat deze gemeenschapsgelden goed en nuttig worden besteed. Dit laatste is helaas (lang) niet (altijd) het geval.
Zie het nieuwe ziekenhuis Curaçao Medical Center (CMC). Geen misverstand, het eiland verdiende te beschikken over een schoon en volledig uitgerust ziekenhuis. Uit de geoptimaliseerde businesscase van medio december blijkt echter dat de exploitatielasten van het nieuwe ziekenhuis 81 miljoen hoger zijn dan voor het oude ziekenhuis Sehos. Zoals deze krant al snel voorrekende: dat is ruim 500 gulden per capita.
Om de gevreesde premieverhoging te voorkomen, zijn concrete ombuigingen in de ziekenhuiszorg essentieel. Het gaat daarbij, naar het oordeel van Cft, om de totale zorg en niet alleen die van CMC. De regering wil aanzienlijke bedragen besparen op het terugbrengen van de medicatiekosten, minder uitzendingen naar het buitenland, minder vrijgevestigde specialisten en een verlaging van de kosten van de laboratoriumdienstverlening. Ook hier geldt: dóen. Voorkomen moet worden dat de rekening wederom bij de burgers wordt neergelegd en dat de ‘costs of doing business’ verder stijgen.
De vicieuze cirkel dient dringend doorbroken te worden. Alleen dán is er weer geloof en ruimte voor het altijd noodzakelijke draagvlak. Groeiakkoord en -strategie zijn voor de gemiddelde Curaçaoënaar tot nu toe vooral containerbegrippen; het klinkt goed, maar kunnen mensen er ook een boterham van eten? Niet volgend jaar, maar morgen al. Liefst vers en met beleg. Het antwoord op deze vraag zal bepalend kunnen zijn voor het verloop van de Statenverkiezingen van 2021.
