De Evaluatiecommissie Caribisch Nederland verdient een compliment. Zij heeft grondig uitvoering gegeven aan haar opdracht onderzoek te doen of de directe band van Bonaire, Sint Eustatius en Saba met Nederland aan de vooraf beoogde doelen heeft voldaan. Het maandag gepresenteerde eindrapport is evenwichtig, maar daarom niet minder uitgesproken. De ruim 800 pagina’s onderzoeksverslag laten zich als volgt samenvatten: <I>De omvang en complexiteit van de transitie zijn onderschat, de transitie is overhaast doorgevoerd zonder visie, ambitie en regie en uitgevoerd door langs elkaar heen werkende ministeries met ambtenaren die weinig benul hebben van de lokale omstandigheden, een coördinerend minister van BZK die onvoldoende coördineert, een Rijksvertegenwoordiger zonder gezag, incompetente eilandbestuurders en Eilandsraden die hun controlerende taak veronachtzamen.<I>
De toetreding van de drie eilanden tot het Nederlandse staatsbestel moest dus wel mislukken. Dat er op onderdelen toch zaken goed zijn gegaan - onderwijs en gezondheidszorg - is te danken aan de toevallige omstandigheid dat de betrokken bewindslieden zich committeerden aan de afspraak dat de voorzieningen op de eilanden op een binnen Nederland aanvaardbaar niveau zouden worden gebracht. Hun collega’s van Infrastructuur, Economische Zaken en Sociale Zaken hadden daar helaas geen boodschap aan. Dat verklaart waarom de staatkundige hervorming van 10-10-‘10 voor de BES-bevolking op een deceptie is uitgelopen. Er was natuurlijk geen commissie voor nodig om tot die conclusie te komen. De signalen dat er veel mis ging, waren immers talrijk en helder genoeg. Toch is het goed dat het nu ook zwart op wit - in niet mis te verstane woorden - op papier staat. De commissie heeft zich noodgedwongen beperkt tot het trekken van conclusies. Zij had niet het mandaat om daar ook aanbevelingen aan te verbinden, want dat wil de politiek exclusief voor zichzelf reserveren. Dat is meteen aanleiding om geen al te hoog gespannen verwachtingen te koesteren van waar de evaluatie toe gaat leiden. Het zijn immers bestuurders die dat gaan uitmaken terwijl het juist bestuurders zijn die van de evaluatiecommissie een brevet van onvermogen hebben ontvangen. De afwezigheid bij de presentatie van coördinerend minister Ronald Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is wat dat betreft een veeg teken. Het zou overigens al helpen als politiek Den Haag vanaf nu gaat doen wat de commissie onder voorzitterschap van Liesbeth Spies heeft gedaan: luisteren naar de vraag van de eilanders om een behoorlijk bestaan.