Plantagetumult (041)

Door Bas Jussen
Het wederzijdse vertrouwen tussen Koko en Wouter bleef voor de blanken onopgemerkt. Zodra het landhuis in zicht kwam werd er geen woord meer gesproken door het tweetal. De andere slaven merkten hun gesprekken echter wel op. Langzaam raakte Koko geïsoleerd van zijn lotgenoten. Vooral een grote gespierde slaaf, Os bijgenaamd vanwege de enorme kracht die hij gemeen had met het betreffende dier, stoorde zich aan de opbloeiende vriendschap. In zijn ogen was Koko een verrader en hij liet dat duidelijk merken zodra Wouter zijn aandacht even liet verslappen onder de hete middagzon. De slaven hadden hun eigen onopvallende vorm van communicatie ontwikkeld waar hun meesters geen weet van hadden. Maar Koko begreep de signalen al te best. Hij stond echter machteloos. Zijn beklag doen bij de jonge opzichter zou hem brandmerken als een echte verrader. Een gevecht met Os was op voorhand verloren. Niet alleen was Os gespierder, hij was ook langer en ouder en genoot de reputatie de zoon te zijn van een voortreffelijk Afrikaans worstelaar. Bovendien zou Koko door een gevecht alle negers op de plantage tegen zichzelf in het harnas jagen.
Een aantal slaven spoorde Koko aan het contact met de blanke overheerser te breken, hem te negeren en terug te keren in het midden van zijn eigen groep. Maar wilde hij dat wel? Hij had nog nooit in zijn leven fatsoenlijk eten gekregen en Wouter kneep wel eens een oogje dicht als hij wat minder hard werkte of de geiten liet afdwalen. Bovendien was de jongen best aardig en vertelde hij boeiende verhalen over het land van de blanken, ver weg van hier. De woorden van de wijze oude Sebastiaan herhaalden zich steeds weer in zijn hoofd: ,,Ben een buigzame wilg en je zult de wind trotseren, ben een standvaste eik en ooit zal de wind je breken. Win het vertrouwen van de blanken en ze zullen je belonen. Maak hen kwaad en de bullenpees zal over je rug razen als een orkaan!” Koko had de gesel van de bullenpees gevoeld, de littekens zaten op zijn lichaam en ziel voor de rest van zijn leven.
Sebastiaan was nooit verkocht, zelden geslagen. Hij woonde in de mooiste hut op de plantage en kreeg regelmatig tabak en de overblijfselen van maaltijden die voor de blanken waren bereid. Hendrik en zelfs de hardvochtige Shon Eickelboom waardeerden de jarenlange trouw en nederigheid van Sebastiaan en hadden hem op zijn oude dag niet afgedankt. Hun vertrouwen was zo groot dat ze hem hadden aangesteld als de bomba der zwarten. Op woensdag, als het rantsoen werd uitgedeeld, werden ook straffen uitgedeeld. Althans, de straffen die niet zo vreselijk waren dat ze onmiddellijk na een overtreding werden uitgevoerd. De woensdagstraffen waren een taak voor bomba Sebastiaan, de schakel tussen het slavenvolk en de meester. Met dikke touwen knoopte hij de slachtoffers vast aan een oude tamarindeboom waarin met enige fantasie een kruisvorm te herkennen was. Aan de uitstekende takken bond hij de armen van het slachtoffer, de benen werden met touw aan de dikke stam geknoopt. Dan vervulde de bomba zijn verplichtingen. Toch werd het Sebastiaan nooit kwalijk genomen. Iedere slaaf op de plantage wist dat de oude man zijn slagen inhield zoveel hij kon. Hij vloekte en tierde, maar sloeg nooit hard. Zelfs de touwen waarmee de ledematen van zijn slachtoffer waren vastgeknoopt, trok de bomba nauwelijks aan. Vaak had de slaaf, als hij dat wilde, zich met gemak los kunnen rukken. Maar dat hoorde niet bij het toneelspel. Het blanke publiek, dikwijls toeziend onder het genot van een sigaar en een glas rum, was in de waan dat er daadwerkelijk werd gestraft. Zou een slaaf niet hard genoeg schreeuwen of zich los rukken, dan werd Sebastiaan ongetwijfeld vervangen door een hardvochtiger bomba. Liever deze oude neger die de bullenpees met zijn weke, zachte hand hanteerde dan een woeste bleekkop die ongecontroleerd te werk ging ter vermaking en lering van zijn publiek.
Wellicht zou Wouter er ooit voor zorgen dat Koko kon opklimmen tot bomba zoals Sebastiaan, of een beroep kon leren zoals smid. Wellicht zou hij ooit buiten de plantage mogen werken, pondjes roeien in de baai of als koerier reizen tussen de stad en de verschillende landhuizen. Hij zou het verder schoppen dan Os, die de rest van zijn leven zou ploegen in de modder, net zoals het gecastreerde beest waarna hij vernoemd was. De behoefte aan landarbeiders in Suriname was groot. Dommekrachten als Os liepen altijd het risico voor een flink bedrag verkocht te worden. Maar zo zou Koko niet eindigen, bezwoer hij stellig.