Door prof. dr. F.B.M. Kunneman

Nee, een andere: het gaat hier om een bloedneus van Ben. Wij hebben twee kleinzonen. James is vier en Ben is twee. Vanzelfsprekend wil Ben alles kunnen wat James kan. Ook van de bank afspringen. Als een kamikazepiloot stort hij zich op de grond. Hij vertrouwt er volledig op dat hij het er ongedeerd en net zo heldhaftig vanaf zal brengen als zijn broer. Dat is wel het geval in de geest, maar helaas niet met het lichaam. De bloedneus brengt hem tot ontgoocheling. Niet vanwege de kwetsuur, maar vanwege het verraad aan zijn onvoorwaardelijk geloof.
Wat moet je dan als (groot)ouders? Ik kan het niet aanzien als Ben probeert van de bank af te springen, angstig als ik ben dat hij zich zal bezeren. Ik probeer hem af te leiden met een ander spelletje. Niet interessant. Ik leg kussens op de grond. Kussens zijn voor kleine jongens, vindt zijn grote broer. Werkt dus evenmin. Ik bied (een risico voor slechte tanden!) een koekje aan. Het wordt opgeschrokt alvorens de sprong wordt ondernomen. Wat te doen?
We hebben het hier over risicomanagement. Het inschatten van kansen en gevolgen. Bij risicomanagement moet je het risico inschatten op het optreden van een ongewenste gebeurtenis en daar vervolgens op de meest effectieve manier mee omgaan. Het risico kan worden berekend door een inschatting van de kans dat een ongewenste gebeurtenis optreedt te vermenigvuldigen met de mate van ongewenstheid van het effect dat de gebeurtenis naar verwachting heeft. Dat klinkt ingewikkelder dan het is (zoals alle onzin die ‘deskundigen’ aan u proberen te slijten). Hier gaat het om: bij een grote kans en grote negatieve effecten: niet doen! Bij een kleine kans en weinig negatieve effecten: gewoon doen!
Zo simpel is het helaas toch niet. De kans dat Ben op zijn gezicht valt als hij van de bank afspringt taxeert zijn vader op kleiner dan 50 procent. Zijn grootvader (ik dus) taxeert die kans als groter dan 50 procent. De ongewenste gevolgen (bloedneus) taxeert zijn vader als positieve levenservaring en overkomelijk. Zijn grootvader zou nog liever zijn eigen neus afbreken.
Daar wil ik drie dingen over zeggen. Ten eerste, als mijn zoon het bestuur zou zijn en ik ben de Raad van Commissarissen, dan moet mijn zoon bepalen wat er gebeurt. Hij beslist of Ben gewoon kan springen of toch maar niet. Ik kan hoogstens advies geven en ook daar moet ik terughoudend in zijn (zoals alle grootouders weten).
Ten tweede, ouderen zijn per definitie geneigd om te denken vanuit hun ervaringen in het verleden. Dat is hun kracht en hun zwakte. De kracht is dat je weet wat er kan gebeuren, omdat je het hebt meegemaakt. De zwakte is dat de wereld continu verandert en dat jouw ervaring van oorzaak en gevolg in de nieuwe wereld niet per se (meer) relevant is. Voordat je het weet hou je met je (inmiddels verouderde) ervaring de boel tegen. Elke toezichthouder moet zich altijd en heel goed van dat effect bewust blijven. Soms dus gewoon je mond houden en laten gaan.
Ten slotte: het gaat bij risicomanagement niet om het vermijden van risico’s, maar om het inschatten van risico’s en het nemen van de juiste maatregelen. Het gaat om het effectief kunnen inschatten van goede én van kwade kansen. Als je voortdurend defensief bent en ook op die wijze toezicht houdt, knijp je elke positieve ontwikkeling af. Dat is dodelijk, voor bedrijven én voor mensen. Mijn zoon heeft dus ongetwijfeld gelijk. De levenservaring (niet alles wat mijn grote broer kan, moet ik óók direct kunnen; springen in het diepe is niet altijd zonder gevaar) is in dit geval belangrijker dan de mogelijk kwetsuur. Een bloedneus kan worden gestelpt. Een angsthaas verkommert in een hoekje.

Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoorleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.