De wereld vierde afgelopen donderdag Wereld Oceanen Dag. Deze dag biedt een kans om stil te staan bij de diensten die oceanen leveren aan de mens, schrijft Sophie von der Heyden, hoogleraar Mariene Biologie aan de Universiteit van Stellenbosch. Zonder gezonde oceanen kan de mens niet overleven.

De meesten onder ons realiseren zich niet welke impact de oceanen hebben op ons dagelijkse leven, en de meesten beseffen ook niet hoe sterk de impact van de mens is op die oceanen. Water bedekt ongeveer 71 procent van het aardoppervlak. Dat betekent dat het niet alleen het thuis vormt voor een groot deel van het leven op aarde: zo’n 2,2 miljoen dier- en plantsoorten, bijna een kwart van alle soorten op aarde.
Maar oceanen zijn ook een bepalende factor voor een stabiel ecosysteem voor de mens. Ze absorberen, bewaren en herverdelen warmte via zeestromingen en sturen zo het weer aan, en spelen een cruciale rol in het stabiliseren van het klimaat.
Oceanen absorberen ongeveer een kwart van alle CO2 die door de mens wordt uitgestoten. Dat is onbetaalbaar voor het leven op land, omdat het de effecten van de klimaatverandering afremt. Bovendien produceren minuscule diertjes, fytoplankton genoemd, 50 tot 70 procent van alle zuurstof op aarde, en zijn oceanen een rechtstreekse bron van eiwitten voor meer dan een miljard mensen.
Veelbelovend
De oceanen bieden ons nog meer diensten: ze worden volop gebruikt om goederen te transporteren over de hele wereld en ze zijn een bron van hernieuwbare energie via windmolens en golfenergie. Ze zijn een potentiële goudmijn voor de geneesmiddelenindustrie, en sommige bacteriën, sponzen en algen tonen veelbelovende eigenschappen tegen ziekten als kanker.
Het is erg moeilijk om daar een prijs op te plakken, maar wetenschappers hebben het toch geprobeerd. Ze komen uit op een voorzichtige schatting van 24.000 miljard dollar per jaar. Voeg daarbij de spirituele en culturele waarde en het simpele plezier van een dagje strand of watersport, en de lijst met ‘oceaandiensten’ wordt behoorlijk indrukwekkend.
Waarom een Wereld Oceanen Dag?
Wereld Oceanen Dag, een internationale dag voor de oceanen die elk jaar op 8 juni gevierd wordt, biedt een kans om stil te staan bij het belang van oceanen, of je nu net naast de zee leeft of duizenden kilometers in het binnenland.
We vergeten vaak het complexe leven onder de golven. De diversiteit is fantastisch: van kleine microscopische planten en dieren tot het grootste zoogdier dat ooit bestaan heeft: de blauwe vinvis. Het oceaanleven is geëvolueerd in heel wat verschillende ecosystemen, van de ondiepe delen tot het diepst bekende punt, 11 kilometer diep, en van ijszeeën tot tropische koralen.
De internationale dag herdenkt die diversiteit en herinnert ons aan het belang van de zee. Het is ook een moment om stil te staan bij de nog steeds toenemende druk waaronder de oceanen gebukt gaan. Druk die door de mens wordt gecreëerd.
Fractie
De meeste mensen zijn zich er inmiddels van bewust dat vis en schaaldieren overbevist zijn en dat de zee nog maar een fractie levert van wat het ooit was. Ook de klimaatverandering verhoogt die druk, en verandert de temperatuur en chemische samenstelling van de oceanen.
Naarmate de concentratie CO2 toeneemt in de atmosfeer, wordt het gas ook in toenemende mate opgenomen door de oceanen. Daardoor stijgt de zuurgraad in sommige regio’s, een groot probleem voor dier- en plantensoorten die afhankelijk zijn van kalk om delen van hun lichaam te vormen. Ze lossen letterlijk op in het zure water.
De verandering van temperatuur leidt tot grootschalige veranderingen in het zeeleven. Op zoek naar een koelere omgeving trekken vissoorten zoals kabeljauw richting de Noordpool of naar diepere lagen van de oceaan.
Daarbij komt nog dat rivieren niet alleen een eindeloze stroom van meststoffen en pesticiden uit de landbouw aanvoeren, maar ook hoeveelheden plastic. Die voortdurende vervuiling doodt het zeeleven in een ongezien tempo.
Als wereldburgers, sommigen ver van de kust, moeten we ons meer bewust worden van de verreikende consequenties van onze dagelijkse activiteiten, niet alleen op land maar ook in de oceanen. We zouden allemaal moeten bijdragen aan de bescherming van de zee, omdat we zonder die zee erg weinig overlevingskans hebben.

Bron: IPS en The Conversation waar de bijdrage is verschenen onder de kop ‘A tribute to the world’s oceans: why we couldn’t survive without them’.