Door Armand Hessels
Op 7 juni ontving de Arubaanse regering het laatste communiqué van het College Aruba financieel toezicht (CAft) in de serie uitwisselingen over de begroting 2018. Dat loog er niet om. Het CAft eist concrete documentatie die toezeggingen van de (Refineria di Aruba, RdA, aan de) regering ondersteunt. De sterkste nadruk ligt echter op de personeelsuitgaven. Die vertonen in deze (en komende!) begroting(en) nog steeds een stijgende trend. Voor het CAft is dit (eindelijk!) onacceptabel. Daarom geeft zij de ‘opdracht’ om de personeelsuitgaven in 2018 maximaal op hetzelfde peil te houden als 2017 (namelijk 379 miljoen florin). De jaren daarop moet dit in een structureel dalende lijn worden omgezet.

Handhaving politieke patronage binnen personeelsbeleid
Voor de overheid is dit een bittere pil. Dit betekent namelijk dat zij alle waarschuwingen en adviezen van de Sociaal Economische Raad (SER), Raad van Advies (RvA), Algemene Rekenkamer Aruba (ARA) en allerlei andere onderzoekscommissies die zij al ruim 30 jaar lang jaarlijks heeft ontvangen en genegeerd, nu eindelijk daadwerkelijk moet uitvoeren. Het gaat daarbij onder meer om waarschuwingen om het ambtenarenapparaat niet langer grenzeloos te laten uitbreiden. Een beperkte procentuele groei zou volgens de National Commission on Public Finance in 2006 al binnen korte tijd (2009) leiden tot een begrotingsoverschot van 25 miljoen. Het negeren van deze aanbeveling leidde echter tot een begrotingstekort van 157,5 miljoen in 2009.

Handhaving administratieve chaos
Reeds vanaf haar eerste jaarrekening over het begrotingsjaar 1987 waarschuwde de ARA voor de algehele chaos binnen de financiële administratie van het Land. In latere jaren wees zij erop dat deze chaos alle ruimte liet voor fraude en malversaties die Aruba veel geld kosten. Zij gaf legio aanbevelingen om die te verbeteren. Jaar in, jaar uit. Tot de dag van vandaag onverrichterzake gezien de recente ontdekking van malversaties van omstreeks een miljoen binnen het departement Enseñansa pa Empleo. Voor een ‘gekortwiekte’ Centrale Accountantsdienst (CAD) is grootschalig onderzoek van overheidsdepartementen echter nog steeds onmogelijk.

Handhaving antiek belastingsysteem
De SER, RvA, de ARA, de commissie Van Lennep, de Centrale Bank van Aruba (CBA) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) wezen al vanaf de jaren 90 op de noodzaak om het verouderde en complexe belastingsysteem te moderniseren. Dit systeem laat te veel mogelijkheden voor belastingontduiking waardoor Aruba veel geld verliest. Een nieuw systeem, gebaseerd op indirecte belastingen, is veel eerlijker omdat ook illegalen en toeristen meebetalen. Het CAft berekende dat dit Aruba ook nog eens structureel omstreeks 100 miljoen extra (!) per jaar oplevert. En toch koos de politiek ervoor om alles bij het oude te laten. Daarmee liet zij de weg vrij voor haar campagnesponsoren om langer te profiteren van de omvangrijke mogelijkheden van belastingontduiking. Zo konden zij hun campagnefinanciering ‘terugverdienen’.

Handhaving verdacht handelen bij projecten
Vanaf het allereerste begin van de status aparte in 1986 vindt er bij projecten waar de overheid bij betrokken is ‘verdacht handelen’ plaats. Er werd gezondigd tegen aanbestedingsregels, tegen allerlei bepalingen van de Comptabiliteitswet en praktisch altijd is er sprake van grote (onverklaarbare) kostenoverschrijdingen. Dit alles blijkbaar… ‘in het belang van de gemeenschap’. Het rapport ‘Een kwestie van mentaliteit’ van de Waarheidscommissie in 2002, grotendeels opgesteld door een voormalige directeur van de CAD en de secretaris van de RvA (met grote kennis van zaken), doet als enige gedetailleerd uit de doeken hoe de samenwerking tussen bestuurders en bedrijven verloopt om het Land financieel uit te kleden. Deze modus operandi is meer algemeen bekend onder overheidsorganisaties, maar wordt angstvallig stilgehouden waarbij men zich beroept op de geheimhoudingsplicht. Hoewel hier vaak sprake is van onrechtmatig handelen, wordt de nog belangrijkere meldplicht gemakshalve vergeten ‘om problemen te voorkomen’.

Miljardenschade
Al deze inbreuken op deugdelijk bestuur moeten wél betaald (=gefinancierd) worden. Overtollig personeel kost mogelijk 200 miljoen per jaar. De vele diefstallen en andersoortige malversaties als belastingontduiking kosten de gemeenschap jaarlijks meer dan 100 miljoen. Maar ook de verdachte en kostbare projecten en andersoortige acties van de overheid kosten de Arubaanse belastingbetaler handenvol geld. Zo heeft Aruba net zijn schuld van 200 miljoen afbetaald aan Sace zonder daar veel voor te hebben terugontvangen. Eind 2017 is een eind gekomen aan de financiële aderlating van minimaal 300 miljoen als gevolg van de Hedge-deal. Het eerste dumpproject heeft 28 miljoen gekost, terwijl het bedrijf slechts enkele maanden heeft gefunctioneerd. Er staat daarom een nieuw en veel kostbaarder dumpproject in de planning. Alleen al deze drie ‘projecten’ hebben ons 0,5 miljard gekost en zoals deze bestaan er nog tientallen andere projecten. Het recente project Bo Aruba kostte een miljard en heeft bij de ARA de nodige twijfels gewekt.

Totaalplaatje
Een globale berekening van de omvang van de schade die de politiek heeft berokkend aan Aruba leidt tot het bedrag van omstreeks 450 miljoen florin per jaar. Dat is inclusief een deel van de rentebetalingen van schulden die zijn aangegaan om veel lopende kosten (zoals ambtenarensalarissen) te dekken. In 2016 vormde dit in totaal een derde van Aruba’s begroting. Daarbij is slechts een deel berekend van alle elementen van ondeugdelijk bestuur. Er is daarbij ook geen rekening gehouden met de economische gevolgen van verspild geld, dat niet is gebruikt voor noodzakelijke investeringen. Een vollediger overzicht zou dan ook hoger uitvallen en mogelijk zelfs 50 procent uit kunnen maken van de begroting. Gedurende de afgelopen 30 jaar heeft Aruba dus miljarden florins over de balk gesmeten.

Ander zaad voor een goede oogst
Het tot nu toe gevolgde ‘beleid’ (=zaaien) van opeenvolgende regeringen vanaf 1986 tot eind 2017 is dus de enige oorzaak van de enorme schulden (=oogst) waar Aruba zich nu voor geplaatst ziet. Daar kon simpelweg geen ander resultaat van worden verwacht. Extra belastingverhogingen of financiële hulp zetten onder deze omstandigheden dan ook geen enkele zode aan de dijk. Wil Aruba uit de penarie geraken, dan heeft het geen andere keus dan alle traditionele werkwijzen volledig en voor eens en altijd overboord te gooien. Dit levert gaandeweg honderden miljoenen florins op. Tegelijkertijd moeten de criteria van deugdelijk bestuur zonder treuzelen en zonder aanziens des persoon worden toegepast. Het is de hoop dat dit geen al te zware opgave zal zijn voor het huidige kabinet.

Armand Hessels is van Stichting Deugdelijk Bestuur Aruba. SDBA werkt aan een bewustwordingsproces van de Arubaanse gemeenschap, namelijk de noodzaak het eiland te besturen volgens de principes van deugdelijk bestuur. Met dit bewustwordingsproces hoopt SDBA te bereiken dat er vanuit de gemeenschap hogere eisen worden gesteld aan de kwaliteit van het openbaar bestuur. deugdelijkbestuuraruba.org