Bij het woord ‘leider’ heb ik géén goede associaties. Dat komt waarschijnlijk omdat ik een babyboomer ben (bouwjaar 1954). Mijn generatie is opgegroeid met beelden van autoritaire leiders en dictators zoals Adolf Hitler, Joseph Stalin en Benito Mussolini. Wij hebben met de paplepel ingegoten gekregen dat de combinatie leiders en volgelingen kan leiden tot miljoenen onschuldige doden.

Uiteraard is dat maar één (beperkte) kant van leiderschap. Effectief leiderschap is noodzakelijk en zelfs een absolute voorwaarde voor effectief ondernemen. Daarom is ‘leiderschap’ een prominent onderwerp bij corporate governance. Het goede nieuws is dat effectief leiderschap is te leren. Er zijn talloze studies gedaan naar effectief leiderschap. Enkele grote gemene delers van die studies zijn de volgende.

Effectieve leiders zijn onafhankelijke denkers en doeners. Zij nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen handelen. Zij maken zich niet afhankelijk van de initiatieven en instructies van anderen. Zij zijn geen wachters, maar lopers. Zij doen geen dutje onder de boom, maar doen iets met de boom: een hut maken, de vruchten plukken, hem omzagen.
Effectieve leiders gedragen zich niet, zoals veel mensen, als een kip zonder kop. Zij stellen zichzelf en de organisatie een verder gelegen doel. Dat doel is het licht van de vuurtoren waar zij hun denken en handelen op richten. Kortom, zij hebben visie.

Effectieve leiders stellen prioriteiten. Tegenwoordig heet dat modieus ‘focus’. Het is heel makkelijk om je te laten leiden door de waan van de dag. Micromanagement is ook een grote verleiding. Een effectieve leider werkt zijn prioriteiten systematisch en effectief af.

Effectieve leiders geven meer dan dat zij nemen. De meeste mensen zijn bewust of onbewust bezig om hun veiligheid te verzekeren door te pakken en te nemen. Een effectieve leider doet dat niet. Hij of zij weet dat een win/win uitkomst niet alleen wenselijk is, maar ook vrijwel altijd mogelijk.

Effectieve leiders luisteren meer dan dat zij spreken. Zij zeggen pas wat zij vinden of wat er volgens hen moet gebeuren als ze heel goed hebben gehoord en begrepen hoe hun collega’s erover denken.

Effectieve leiders stellen hun eigen permanente ontwikkeling en die van hun medewerkers boven alles. Zij weten dat stilstand en status quo per definitie leiden tot achterstand en ondergang.

Effectieve leiders zijn inspirerend en geven steeds het goede voorbeeld. Eigenlijk is dit laatste punt een samenvatting van de voorgaande punten.

Bent u een manager? Prima, dan kunt u ook een leider zijn. Hoe? Het is simpel. Dan gaat u voortaan de goede dingen doen in plaats van de dingen goed doen. U kijkt meer vooruit dan achteruit. In plaats van alleen verstandig zijn, luister u ook naar uw hart, uw ‘gut-feeling’, de combinatie van wat juristen noemen redelijkheid en billijkheid. U beschouwt risico’s ook als kansen, in plaats van deze steeds te vermijden. U streeft meer naar verandering dan naar ordening. U zult verbluft zijn over de resultaten.

Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.