Column: Helder
Door prof. dr. F.B.M. Kunneman
Een aandeelhouder van een ‘normaal’ bedrijf wil over het algemeen zelf niet werken, maar in ruil voor de inbreng van kapitaal dividend ontvangen. De werknemers willen graag zoveel mogelijk verdienen door het liefst niet meer te werken dan noodzakelijk is. Deze twee wensen zijn eigenlijk niet goed verenigbaar. Hoe meer de werknemer verdient, hoe minder de aandeelhouder aan dividend ontvangt en omgekeerd. Vandaar dat de oprichters van Kraak Helder het anders willen aanpakken. Iedere collega krijgt minimaal 5 procent van de aandelen in het bedrijf. Ze zijn dan ook geen werknemer maar partner. Zij betalen hun aandeel uit de winst die ze zelf gezamenlijk met het bedrijf genereren. Ze hoeven dus geen geld in te leggen. De oprichters hopen op deze manier een businessmodel te hebben ontwikkeld dat zowel de collega’s in het bedrijf als de Bonairiaanse samenleving ten goede komt.
Het is zeer toe te juichen dat jonge ondernemers (‘start-ups’) naar creatieve manieren zoeken om hun bedrijf meer levensvatbaarheid te geven. Als een dergelijk initiatief ook wordt gekoppeld aan een positieve visie op de ontwikkeling van de samenleving, is het nog beter. Deze manier van werken is echter niet nieuw. We kennen al eeuwenlang de klassieke maatschap. Elk van de partners brengt zijn of haar deskundigheid in. De gezamenlijk gegenereerde winst wordt verdeeld. Dat is precies wat Kraak Helder gaat doen. Wat wel nieuw is, is dat een soort maatschapsconstructie lijkt te worden toegepast in een bedrijfsvorm waarbij dat niet direct voor de hand ligt. Meestal bestaat een maatschap uit tandartsen of accountants en niet uit mensen die zwembaden onderhouden.
Ik zie daar wel uitdagingen. De vraag is bijvoorbeeld wat de waarde is van ieders inbreng. In de klassieke maatschap is dat vrij makkelijk omdat het meestal om dezelfde beroepsbeoefenaren gaat (tandartsen, accountants, advocaten en dergelijke). Dan heeft iedereen dezelfde professionele inbreng. Dat is bij Kraak Helder wellicht minder duidelijk. Een ander vraagstuk is de zeggenschap. Gesteld al dat je een zekere verdeling zou weten aan te brengen in de omvang van de participatie van elk van de collega’s, dan moet je, zeker bij een wat groter bedrijf, ook veiligstellen dat het bedrijf op de juiste manier geleid wordt. Je moet dus ook iets afspreken over de besluitvorming. Een bedrijf met (uitsluitend) partners kan nog wel functioneren als het relatief klein is. Iedereen begrijpt wel dat besluitvorming met 25 partners een stuk lastiger is. Uiteindelijk ontkom je er dus niet aan om sommigen meer verantwoordelijkheid en zeggenschap te geven dan anderen. Een belangrijk deel van de participatiegedachte gaat dan verloren. Dit is een universeel governancedilemma dat je ook kunt waarnemen bij een coöperatie. Bij een coöperatie staan de leden centraal. Zij bepalen uiteindelijk wat er in de coöperatie gebeurt. Echter is dat vooral theorie. Zeker als een coöperatie wat groter wordt, ontstaat er al snel weer een ‘normaal’ systeem van bedrijfsleiding met een hiërarchische structuur. Het is niet simpel om de essentie van een coöperatie (wat de leden willen staat centraal) daarbij overeind te houden.
Dit alles wil niet zeggen dat je een schildersbedrijf of een duikschool niet als maatschap zou kunnen opzetten. De participatie van personen die een maatschappelijk en economisch gewogen verschillende achtergrond en inbreng hebben, moet dan wel goed geregeld zijn, net als de besluitvorming. Dat neemt niet weg dat dit een erg leuk initiatief is. Dat is helder!
Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.
