De hele wereld neemt deze dagen afscheid van koningin Elizabeth II. De Commonwealth is na het overlijden van de vorstin op grond van eeuwenoude regels maar liefst achttien dagen in rouw. Elke dag en elke stap in dit proces is tevoren minutieus beschreven. Het is wereldnieuws. De begrafenisceremonie wordt in Engeland ‘operatie Eenhoorn’ genoemd. Elizabeth II wordt daarbij gepresenteerd als het grote staatshoofd van het wereldwijde bestaande Britse Gemenebest.
Dat is eigenlijk meelijwekkend. Engeland does not rule the waves anymore. Het is in de huidige wereldorde een marginaal land geworden. Deze eenhoorn is een anachronisme, net als Engeland zelf. Steunend op illusies.
Toch volgen veel nieuwszenders wereldwijd de ceremonie rond de begrafenis van de Eenhoorn van dag tot dag. Mogelijk is dit een verschijnsel van wat de huidige koning van Engeland (Charles III) ooit ‘de soap van het Engelse koningshuis’ noemde. Een soap die iedereen wil zien in het stille besef dat het tijdperk waarin erfelijke koningen bevelen en marsorders konden geven, nu echt voorbij is maar waarin we stiekem verlangen naar de bijbehorende grandeur. We kijken nog steeds op naar al die pracht en praal.
Operatie Eenhoorn kan daarmee ook een exponent zijn van de verering van de nieuwe koningen die nu overal opduiken. De hedendaagse eenhoorns zijn de Chinese president Xi, Trump, Bolsonaro, Erdogan, Poetin, Maduro enzovoort. Allemaal mannetjes met veel (zogenaamd democratisch) verkregen macht die in woord en daad met democratie hun achterste afvegen en toch telkens weer gekozen worden. Zij geven nu de marsorders. Het volk gehoorzaamt braaf.
Intussen worden we ook onzichtbaar en in toenemende mate beheerst en gemanipuleerd door de eenhoorns van de toekomst. Dat zijn de eigenaren en ceo’s van Microsoft, Google, Facebook, Amazon en Apple. De nieuwe ‘big five’.
Zij staan aan de top van internationaal opererende bedrijven. Dat betekent dat zij elementaire regels van corporate governance moeten respecteren. Nee dus. Al deze nieuwe eenhoorns staan bekend om hun zogenaamd hippe en ‘coole’ karakter. Intussen lappen zij respect voor corporate en maatschappelijke governance aan hun laars. Eigenlijk zijn zij nog gevaarlijker dan Xi en Poetin met hun waterstofbommen. Deze nieuwe eenhoorns hebben ons dagelijks leven volledig geïnfiltreerd. Zij weten alles van ons. Zij manipuleren de informatie die wij geven en ontvangen. Zij betalen alleen de meest minimale belasting Zij verkopen onze persoonlijke gegevens aan de hoogste bieder. Zij hebben legers van de bestbetaalde advocaten om zich te verweren tegen de sukkels die zich terecht gedupeerd voelen, maar geen enkele kans hebben.
En net zoals we krokodillentranen vergieten bij het afscheid van Elizabeth II, alleen maar omdat we afscheid nemen van een tijdperk, maar heimelijk genieten van alle glitter en opsmuk, vereren we met hetzelfde blinde gevoel het gouden kalf van onze nieuwe eenhoorns door ons virtuele leven volledig aan hen toe te vertrouwen.
Goede governance faalt in alle opzichten, zowel in de publieke als in de private governance, als we doorgaan met de eenhoorns te vereren. Transparantie, betrouwbaarheid, integriteit en verantwoording zijn mooie woorden. Ze staan echter ver af van de realiteit als al die machtsmannetjes niet tot de orde worden geroepen. Door ons. Gelukkig gebeurt dat ook steeds meer. Niet op mondiaal niveau. Het gebeurt wel op decentraal niveau, in onze eigen bedrijven en organisaties. Daar komen machtsspelletjes en manipulatie door eenhoorns tegenwoordig makkelijker aan de oppervlakte. Ze worden minder als vanzelfsprekend geduld. Gendergelijkheid wordt een algemene norm, net als diversiteit. Puur winstbejag wordt langzamerhand vervangen door een steeds breder afgedwongen maatschappelijk zichtbare verantwoordelijkheid voor het milieu en voor een duurzame toekomst. Dat kan echter alleen, als wij ophouden met de eenhoorns te vereren alsof het vorsten zijn. Dat zijn ze niet. Vorsten zijn uitgestorven, net als de eenhoorns.

Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.