Verantwoordelijkheid overheid en de strijd voor een oplossing

Door Lincoln D. Gomez

De aanhoudende rioleringscrisis bij de RWZI Bubali Plas-faciliteit op Aruba wordt steeds complexer, zonder dat er een duidelijke oplossing in zicht is. Op vrijdag 8 november 2024 om 08.30 uur was ik aanwezig bij de meest recente rechtszitting over deze kwestie - niet als advocaat van een van de partijen, maar als waarnemer met een langdurige betrokkenheid bij deze kwestie en als iemand die toegewijd is om het publiek op de hoogte te houden.

De crisis
Als er één kenmerk is dat deze crisis typeert, dan is het wel de onwil van de belangrijkste partijen - de overheid en het nieuw opgerichte AWWS (Aruba Wastewater Sustainable System), dat belast is met het beheer van de faciliteit - om verantwoordelijkheid te nemen. In plaats daarvan lijken deze partijen vooral bezig met het ontlopen van hun verantwoordelijkheid, waardoor onze gemeenschap in onzekerheid blijft.
Tijdens de zitting verdedigden het Amsterdam Manor Beach Resort, de Arubaanse overheid en AWWS (een door de overheid opgericht bedrijf om het beheer van de rioleringsfaciliteit over te nemen) hun standpunten. Ondanks nieuwe argumenten en voorgestelde oplossingen bleef de fundamentele kwestie van verantwoordelijkheid net zo onduidelijk als voorheen.

Bemiddeling
Aan het begin van de zitting stelde de rechter voor dat alle partijen bemiddeling (mediation) overwegen. Gezien het aantal onopgeloste zaken en nog lopende beroepsprocedures meent het Gerecht dat bemiddeling zou kunnen helpen bij het oplossen van langdurige kwesties, zoals boetes, schadeclaims en lopend beheer. De lauwe reactie van de partijen was echter veelzeggend; ze leken terughoudend om samen te werken, en gaven de voorkeur aan lange juridische strijd boven gezamenlijke probleemoplossing - wellicht een gevolg van de vele keren dat partijen elkaar in juridische gevechten hebben ontmoet.
Deze ontwijking van verantwoordelijkheid weerspiegelt wat we eerder in deze crisis hebben gezien. Van de eerdere weigering van de overheid om serieus op de klachten van het resort in te gaan, tot de aarzelingen van AWWS om doortastend op te treden; een gebrek aan verantwoordelijkheid is een bepalend kenmerk van deze crisis.

Juridische manoeuvres
De advocaten van de overheid voerden aan dat de Arubaanse overheid sinds 1 juli 2024 geen verantwoordelijkheid meer draagt voor de RWZI Bubali Plas-faciliteit. Ze beweerden dat de overheid door de oprichting van AWWS en de overdracht van operationele taken niet langer aansprakelijk is. Deze verschuiving kwam niet als een verrassing; ik besprak eerder de juridische strategieën die de Arubaanse overheid heeft gebruikt om verantwoordelijkheid te ontlopen en zichzelf te distantiëren van de toenemende problemen rondom de faciliteit.
Ook de positie van AWWS was ontwijkend. Vertegenwoordigers beweerden dat zij over beperkte bevoegdheden, onvoldoende middelen en een gebrek aan wettelijke steun beschikken om het probleem volledig aan te pakken. Deze houding zorgde er in feite voor dat het probleem onopgelost bleef, waarbij AWWS fungeert als een buffer die de overheid verder in staat stelt om afstand te nemen van de problematiek - zowel letterlijk als figuurlijk - rondom de faciliteit.

Twijfelachtige beloftes
Een opvallend moment tijdens de zitting was de bewering van AWWS dat het van plan is geurverminderende technologie te implementeren, die naar verluidt elders in de wereld wordt gebruikt. Toen de rechter hen echter vroeg om details, antwoordde de vertegenwoordiger van het bedrijf vaag: ,,Je kunt het googlen”, wat twijfel opriep over de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van de technologie voor Aruba’s unieke omstandigheden. Dit moment deed denken aan de gebroken beloftes van eerdere technologische oplossingen, zoals de beruchte installatie bij Parkietenbos die afval in ‘fluff’ zou omzetten - maar die deze belofte nooit heeft waargemaakt. Het publiek is herhaaldelijk verteld dat nieuwe systemen of methoden het probleem zouden oplossen, alleen om vervolgens teleurgesteld te worden.
Gezien dit trackrecord is het moeilijk om de beweringen van AWWS zonder meer te geloven. Als deze nieuwste ‘bewezen’ technologie op dezelfde manier uitpakt als eerdere pogingen, zou Aruba wel eens voor nóg een ronde van onvervulde verwachtingen en ineffectieve oplossingen kunnen staan.

Milieu- en gezondheidsrisico’s
Van de aanvankelijke inactiviteit van de overheid tot de ontwijkende houding van AWWS; het probleem is blijven bestaan zonder dat er een oplossing is, met gevolgen voor het toerisme, de volksgezondheid en het milieu van het eiland. Eerder onderzocht ik de oorsprong van de crisis en de impact ervan op de lokale gemeenschappen, variërend van de ondraaglijke stank die het toerisme beïnvloedt tot de gezondheidsrisico’s voor de inwoners. Ondanks de serieuze gevolgen, heeft de terughoudendheid van de overheid om verantwoordelijkheid te accepteren ervoor gezorgd dat de mensen op Aruba blijven wachten op betekenisvolle verandering.

Een ware patriot
Hoewel veel aandacht is besteed aan de strijd van het Amsterdam Manor Beach Resort tegen de overheid, is het belangrijk om de inspanningen van één man te erkennen: Jurgen van Schaijk. Als voorman van het resort heeft hij zichzelf bewezen als een ware patriot, die opkomt niet alleen voor zijn bedrijf, maar ook voor de natuur, het milieu, het toerisme en de economie van Aruba. Zijn toewijding aan het behoud van de natuurlijke schoonheid en levenskwaliteit van het eiland voor iedereen herinnert ons eraan dat hij niet de vijand is in dit verhaal - hij is de held. In een crisis die wordt gekenmerkt door het vermijden van verantwoordelijkheid en het doorschuiven van schuld, schittert Van Schaijks inzet als een voorbeeld van verantwoordelijkheid en leiderschap.

Hoe vooruit?
De vooruitzichten blijven onzeker, terwijl we wachten op de uitspraak van de rechter - in de komende weken. Bemiddeling zou nog steeds een kans kunnen bieden voor een gezamenlijke aanpak, maar de terughoudendheid van de belangrijkste spelers om in oprechte gesprekken te treden, is een aanzienlijk obstakel. Het Amsterdam Manor Beach Resort en de getroffen partijen kunnen alleen maar hopen dat de overheid of AWWS uiteindelijk verantwoordelijkheid zal nemen voor het probleem in plaats van het verder vooruit te schuiven.
Tot overmaat van onzekerheid staan op 6 december 2024 Statenverkiezingen gepland op Aruba. Hoe zal de nieuwe regering eruitzien? Wie zullen de coalitie vormen en wat zullen hun prioriteiten zijn? Deze dringende vragen zullen waarschijnlijk van invloed zijn op hoe deze crisis in de toekomst wordt aangepakt.

De auteur van deze bijdrage, Lincoln D. Gomez, is advocaat op Aruba. Hij publiceert zijn opinies op www.lincolngomez.com. Zijn drijfveer is het publiek op de hoogte te houden met ‘eerstehands inzichten en gedetailleerde analyses’.