Sprookje
Tafeltje dek je, ezeltje strek je. De gebroeders Grimm schreven dit sprookje ruim tweehonderd jaar geleden. De dukaten-poepende ezel is nog steeds te zien in de Efteling. Stel je voor dat je die ezel zou kunnen omtoveren in een schildpad. Zou die schildpad dan ook kunnen balken en gouden dukaten poepen zoals de ezel dat deed? Nee, als je de ezel omtovert in een schildpad dan kan die schildpad geen dukaten meer produceren, aldus het Gerecht in eerste aanleg (en in hoger beroep ook het Hof in een tussenvonnis in juli 2023) in de zaak van het Land tegen de Curaçaose stichting Kadaster.
De kranten stonden er vorige week vol van. Het Land eist bijna 22 miljoen dukaten uit de door het Kadaster opgebouwd reserves. Het Land Curaçao wenst dat deze dukaten door de stichting aan hem worden afgestaan. Kadastertje strek je.
Het kadaster is begin 2001 van een publiekrechtelijke organisatie in een privaatrechtelijke stichting omgetoverd.
Een stichting mag niet zomaar uitkeringen aan derden doen van opgebouwde reserves. Die reserves moeten worden aangewend in het kader van de doelstelling van de stichting. De geraadpleegde deskundige Arjen van Rijn stelt dat de keuze tot verzelfstandiging van het Kadaster in een stichting al vanaf het begin een vergissing is geweest. De wet moet volgens hem dus (weer) veranderd worden.
Deze zaak is voor het Land nogal kostbaar en dus pijnlijk. Het goede nieuws is dat er veel uit te leren valt. De landen in de Dutch Caribbean zijn geen helden op het gebied van privatisering. De meeste zogenaamd overheidsNV’s en -stichtingen werken nauwelijks winstgevend. Nogal wat overheidsgelieerde NV’s en stichtingen kunnen alleen functioneren als er veel geld door het Land wordt ingepompt. Ook op het gebied van corporate governance is het vaak een moeizaam verhaal, niet alleen op Curaçao maar op alle eilanden. Van werkelijke privatisering is bovendien geen sprake. Het Land blijft aandeelhouder en houdt dus invloed. Het grootste probleem is dat het Land (lees: de politiek) bij het realiseren van zijn doelstellingen aan de verkeerde knoppen draait. Ministers meten zich zich rechten en bevoegdheden aan die ze als aandeelhouder helemaal niet hebben. In stichtingen proberen ze regelmatig invloed uit te oefenen door de leden van besturen en raden van commissarissen instructies te geven of door zonder onderliggende juridische grondslag fondsen te onttrekken. Wettelijk gezien mag en kan dat niet. Hoe moeten ze dan hun politiek gewenste doelen via deze overheidsgelieerde entiteiten realiseren? Welnu, door aan de juiste knoppen te draaien. Dat begint met goed nadenken of je bepaalde publieke verantwoordelijkheden wel wilt privatiseren. Hoe dan ook begeef je je dan als overheid in het afzonderlijke gebied van het privaatrecht. Dat kent zijn eigen regels. Dan heb je als Land nog wel publiekrechtelijke beperkingen, maar niet of nauwelijks publiekrechtelijke bevoegdheden. Over het algemeen geef je bij privatisering dus veel macht prijs. Op de tweede plaats moet je bij privatisering kiezen voor de meest geschikte rechtspersoon. In sommige gevallen is een privaatrechtelijke stichting heel geschikt, in andere gevallen (Kadaster) mogelijk niet. Op de derde plaats zou het Land beter moeten nagaan hoe het andere manieren kan gebruiken om overheidsgelieerde entiteiten in de politiek gewenste richting te bewegen. Denk daarbij aan voorwaarden bij de uitgifte in erfpacht of huur van terreinen, financieringsvoorwaarden, een overeenkomst van opdracht, concessievoorwaarden, subsidievoorwaarden, voorwaarden bij het verlenen van vergunningen en dergelijke. Dat zijn alle volledig acceptabele manieren om als Land je eigen wensen in het beleid en de gang van zaken bij overheidsNV’s en -stichtingen gestalte te geven. Het Land moet dan wel per entiteit een strategie uitwerken, dat wil zeggen de beste combinatie van effectieve methoden om invloed uit te oefenen. Tafeltje dek je, Kadastertje strek je is een sprookje.
Frank Kunneman (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) is advocaat op Curaçao en expert op het gebied van corporate governance.
