10 jaar na Transparency International-rapport over corruptierisico’s Curaçao
Door Fundashon Kòrsou Transparente
Curaçao moet snel actie ondernemen om aan te sluiten bij het Verdrag inzake de bestrijding van de corruptie van de Verenigde Naties (VN). Dit was in 2013 de eerste aanbeveling van Transparency International na uitvoering van de National Integrity System assessment: Curaçao 2013. ,,Curaçao moet met spoed de Conventie van de Verenigde Naties tegen corruptie ratificeren en een actieplan ontwikkelen om de implementatie en handhaving ervan te waarborgen”, aldus de rapportage waarin de corruptierisico’s van Curaçao in kaart zijn gebracht. Tien jaar later is het nog steeds niet zover. Waarom duurt het zo lang en wat is de stand van zaken?
Fundashon Kòrsou Transparente heeft eerder, namelijk begin december 2022 in het kader van de Internationale Dag tegen Corruptie, een opiniestuk gepubliceerd waarin het belang van aansluiting voor Curaçao bij genoemd verdrag werd toegelicht. In het kort komt het erop neer dat het verdrag belangrijk is omdat het helpt bij het creëren van een eerlijke, transparante en integere samenleving.
Een samenleving waarin sprake is van een efficiënt gebruik van publieke middelen, een eerlijke verdeling van voorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg en gelijke kansen voor investeerders. Daarnaast draagt het verdrag bij aan de versterking van de rechtstaat, door een eerlijke en transparante rechtspleging. Ook moedigt het verdrag landen aan om informatie en bewijsmateriaal uit te wisselen en samen te werken bij het onderzoeken en vervolgen van corruptie gerelateerde zaken.
Bovendien dienen landen zorg te dragen voor een goede informatiehuishouding aan het publiek, transparantie in de financiering van politieke partijen, het introduceren van klokkenluidersregelingen, waar burgers al dan niet anoniem voorvallen kunnen melden van strafbare gedragingen die gerelateerd zijn aan corruptie. Tenslotte vergroot het naleven van internationale anti-corruptiestandaarden de geloofwaardigheid van Curaçao op het wereldtoneel. Dit kan leiden tot een betere internationale samenwerking en positieve diplomatieke relaties.
Ontbrekende uitvoeringswetgeving
Een belemmering voor toetreding van Curaçao tot het VN-verdrag is dat er uitvoeringswetgeving ontbreekt. Ten tijde van de consultatieronde voor medegelding bij dit verdrag heeft de rechtsvoorganger (de Nederlandse Antillen) kenbaar gemaakt medegelding te wensen maar aangegeven dat er eerst voor uitvoeringswetgeving moest worden gezorgd. In dit kader werd opgemerkt dat het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering moesten worden herzien. Inmiddels is het nieuwe Wetboek van Strafrecht voor Curaçao in 2011 in werking getreden.
Wat nu nog rest is het Wetboek van Strafvordering waarin de spelregels staan voor de opsporing, vervolging en berechting van strafbare feiten. Het bestaande wetboek is uit 1997, maar internationale regelgeving en rechtspraak nopen tot herziening. Door een gezamenlijke Commissie Herziening van het Wetboek van Strafvordering met vertegenwoordigers van de rechterlijke macht, het Openbaar Ministerie, de advocatuur, de politie, de reclassering en de wetenschap, afkomstig uit de verschillende landen van het Koninkrijk der Nederlanden, is geruime tijd gewerkt aan een nieuwe versie van het wetboek. Geen eenvoudige klus.
Artikel 39 van het Statuut dwingt de landen van het Koninkrijk der Nederlanden de regelgeving op het gebied van het strafrecht en de strafvordering op overeenkomstige wijze aan te leveren. Dit zogenaamde concordantiebeginsel moet verschillen tussen de landen voorkomen om handhaving en samenwerking vlot te laten verlopen.
Langdurig juridisch en politiek proces
In oktober 2013 heeft de Commissie het eerste resultaat van haar werkzaamheden aangeboden aan de ministers van Justitie van de verschillende landen in het Caribische gebied en nadien is nog een verbeterde versie aangeboden. De ministeries hebben vervolgens advies ingewonnen bij hun Raden van Advies, die op hun beurt op verschillende momenten hun adviezen hebben uitgebracht. De ministeries verwerkten vervolgens naar aanleiding van de uitgebrachte adviezen van de Raad van Advies van Aruba, de Raad van Advies van Curaçao en de Raad van Advies van Sint-Maarten de teksten van het Wetboek van Strafvordering tot een gelijkluidende tekst voor alle landen. Dit om te voorkomen dat onderlinge verschillen ontstaan tussen de vier Caribische landen. De definitieve teksten zijn daarna naar de Staten van de afzonderlijke landen gezonden en daar behandeld. De regering van Curaçao heeft in augustus 2019 het ontwerp van het nieuwe Wetboek en de bijbehorende Memorie van Toelichting aan de Staten aangeboden. Er heeft in de Staten een technische briefing plaatsgevonden door twee leden van de gezamenlijke Commissie Herziening Wetboek van Strafvordering, professor Hans de Doelder en officier van justitie Guillano Schoop. In het parlement werd aangedrongen op een toelichting van ook andere experts. Bij brief van 23 mei heeft de minister van Justitie, de Statenvoorzitter verzocht om haast te maken, een snelle invoering wordt wenselijk en noodzakelijk geacht.
Vertraging in de invoering Wetboek van Strafvordering: Invloed op toetreding tot het VN-verdrag? Het is ten tijde van het publiceren van dit artikel, niet bekend voor wanneer de invoering van het nieuwe Wetboek van Strafvordering voor Curaçao gepland staat. Alleen Aruba zou het nieuwe Wetboek van Strafvordering hebben ondertekend en wil het op 1 januari 2024 invoeren. Op Curaçao en op Sint Maarten ligt het wetboek nog bij het parlement om behandeld te worden. Volgens de president van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie, brengt dit het risico met zich mee van onevenwichtigheden in de procesgang met alle nadelige gevolgen van dien. Er wordt dan ook een beroep gedaan op de parlementen om het lang uitgestelde wetboek te behandelen.
Met de vertraging in de invoering van het nieuwe wetboek, zal naar verwachting ook het toetredingsproces tot het VN-verdrag verder vertragen. Er kan weliswaar bekeken worden of het mogelijk is om het verdrag vóór de invoering van het nieuwe Wetboek van Strafvordering van kracht te laten worden. In totaal hebben inmiddels 189 landen zich bij dit verdrag aangesloten.
In het Strategisch Beleidsplan 2022-2025 van de minister van Justitie is dit verdrag opgenomen als beleidsprioriteit, maar de Staten dienen dit verdrag nog te bekrachtigen. Met de bekrachtiging kan Curaçao een belangrijke stap zetten in de richting van het bevorderen van transparantie en integriteit en het bestrijden van corruptie. Aansluiting bij dit verdrag kan het investeringsklimaat bevorderen en de reputatie van ons land verbeteren. In het kader van de aankomende evaluatie door de Caribbean Financial Action Task Force (CFATF) in 2024 zal deze organisatie ook toetsen of Curaçao zich heeft aangesloten bij het verdrag.
Bovendien vermeldt het International Narcotics Control Strategy Report van maart 2022 van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het VN-verdrag tegen corruptie nog niet van toepassing is op Curaçao, zoals aangegeven in de sectie over de tekortkomingen op het gebied van Anti-Witwassen, Juridische, Beleids- en Regelgevingsaspecten. Kòrsou Transparente zal dan ook de ontwikkelingen blijven volgen: de invoering van het nieuwe Wetboek van Strafvordering en de bekrachtiging van het VN-verdrag door de Staten.
Bewustwording
Fundashon Kòrsou Transparente is een burgerinitiatief, ontstaan na het onderzoek van Transparency International. Het doel van de stichting is om de bewustwording van de gemeenschap van de schadelijke effecten van corruptie en het belang van integriteit te vergroten en burgers aan te moedigen om op te komen voor een integer Curaçao. Ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van het NIS-rapport organiseert Kòrsou Transparente op 8 december 2023, in het kader van de United Nations International Anti-Corruption Day, het seminar ‘Integer Bestuur: Een voorwaarde voor duurzame groei op Curaçao’. In aanloop naar deze datum publiceert Kòrsou Transparente een aantal artikelen waarin specifieke aanbevelingen uit het onderzoek worden belicht. Dit artikel is de tweede in een reeks van zes.
Aan dit artikel is bijgedragen door verschillende leden van het bestuur en de adviesraad van Kòrsou Transparente. De stichting zelf noemt daarbij geen namen, behalve die van voorzitter Michael Hernandez.
