Beter niet ten hele gedwaald

Voor- of tegenstander: iedereen is het erover eens dat de petroleumindustrie van Curaçao een belangrijke, niet te verwaarlozen bijdrage levert aan de economie en de werkgelegenheid. De ‘olie’ is al snel goed voor circa 15 procent of meer van het bruto binnenlands product (bbp). Er bestaat echter al tijden onduidelijkheid, grenzend aan onzekerheid, over de toekomst van de raffinaderij vanaf en vooral na 2019, wanneer de lease van het complex aan PdVSA afloopt. De Isla rond het Schottegat en de Curaçao Oil Terminal (COT) bij Bullenbaai zijn van nationaal belang. Ook daarover verschillen vriend en vijand niet van mening. Maar hoe kan het dan dat de 159.000 geregistreerde inwoners het toelaten dat zo’n belangrijk dossier in handen is van slechts een handjevol personen, die op hun beurt toestaan dat de door de politiek benoemde voorzitter zo’n beetje alle touwtjes naar zich toetrekt, terwijl op z’n zachtst gezegd vraagtekens kunnen worden gezet bij zijn competentie in dezen?
Werner Francis Regis Wiels is de spil in het web als het gaat om de toekomst van de raffinaderij en de olie-industrie in het algemeen. Waar hij dit aan heeft verdiend is onduidelijk. Hij heeft niet bepaald expertise opgebouwd op dit buitengewoon ingewikkelde terrein, waarbij de ontwikkelingen in de internationale energiesector zo snel gaan dat de toestand vandaag de dag al weer heel anders is dan pakweg drie jaar terug (toen de olieprijzen recordhoogten bereikten), laat staan nog langer geleden. En waarbij zelfs deskundigen van de internationale petroleumgiganten alleen maar kunnen gissen naar de omstandigheden volgend jaar, laat staan in 2019 of later.
Wiels is de voorzitter, al sinds eind 2013, van het zogeheten Multidisciplinair Projectteam (MDPT), ingesteld door de regering-Asjes met als taak om het ‘Plan van Aanpak’ betreffende de toekomst van de raffinaderij van mei 2013 uit te voeren. Hetzelfde plan (van kabinet-Schotte) trouwens dat nog uitgaat van de gewraakte loskoppeling van Isla en COT; een idee dat volgens de bonden inmiddels is verlaten na de stakingen van vorige maand - zó snel dus gaan de ontwikkelingen, óók in eigen land. Toch vormt dit Plan van Aanpak formeel nog altijd de basis voor het MDPT.
Het MDPT dat dus aangestuurd wordt door voorzitter Wiels en dat binnen de Staten door nota bene coalitiepartij PAIS is gekwalificeerd als een ‘black box’; eenzelfde typering die naar verluidt door een of meerdere ministers is gebruikt. Ook voor de media en de bevolking geldt het MDPT steeds meer als een ‘black box’. En hoewel de teamleden van MDPT doorgaans weinig loslaten, zijn er signalen die erop duiden dat ook voor personen die werkzaamheden voor het MDPT verrichten geldt dat de linkerhand niet (goed) weet wat de rechterhand doet. Wiels werkt in subgroepen en alleen hij weet wat er op die verschillende deelterreinen gebeurt. Het team als geheel komt nauwelijks of niet bijeen. KPMG die in 2013 voor een flinke som als adviseur werd binnengehaald voor deskundigheidsondersteuning zou niet langer (actief) betrokken zijn. Het is volgens insiders zelfs de vraag of de huidige premier, Ben Whiteman (PS), wel net zo goed op de hoogte is als Wiels.
De toekomst van een belangrijke sector en daarmee de economie als geheel is dus grotendeels in handen van één persoon met superbevoegdheden en - zo is gisteren onthuld - met ook supermiddelen: een begroting van 5,5 miljoen in 2014 en een budget van 4,5 miljoen in 2015. Het beschikbare bedrag voor 2016 is vooralsnog niet bekend, maar zal in deze orde van grootte zijn. Het geld komt van overheids-nv Refineria di Kòrsou (RdK), dé autoriteit van het land op het gebied van raffinage, maar dat zelf aangeeft ‘over onvoldoende expertise’ te beschikken voor het opzetten van een strategisch plan en voor het voeren van onderhandelingen met PdVSA danwel toekomstige huurders. RdK is van de gemeenschap. MDPT werkt dus met vele miljoenen gemeenschapsgeld. Het is echter volstrekt onduidelijk hoe de bestedingen worden gecontroleerd op allereerst rechtmatigheid maar ook doelmatigheid.
En daar gaat het primair om. Al zou het dubbele van genoemde bedragen gaan naar een organisatie als MDPT, het gaat er uiteindelijk om dat er resultaten worden geboekt. Dat er concrete en tastbare output is. Dat wil zeggen: een petroleum-/energiesector die werk en inkomen garandeert, maar die tegelijkertijd schoon is en voldoet aan internationale (gezondheids)normen. Het is bekend en begrijpelijk dat bij dergelijke onderhandelingen - waarbij het gaat om vele miljarden en vertrouwelijkheid - zogeheten non-disclosure agreements (NDA’s) worden overeengekomen, maar dat betekent niet een vrijbrief voor partijen. Integendeel, juist dan moet extra zorgvuldig worden omgesprongen met gelden, middelen en voorlichting. Ten minste moeten sleutelfiguren binnen en buiten de MDPT, zoals kernleden van de ministerraad en fractieleiders van regeringspartijen, in hoofdlijnen op de hoogte zijn en worden gehouden. En dient het grote publiek de richting te weten waarop het gaat. Opdat het proces controleerbaar is en ten minste intern transparant. Dat is de ‘black box’ op het moment niet. Het is nauwelijks bekend wat het MDPT sinds tweeënhalf jaar zoal heeft gedaan en vooral heeft bereikt. En of de bevolking gerust kan zijn dat het vanaf 2019 en daarna duurzaam goed zit. Feitelijk is het tegenovergestelde het geval. De samenleving, maar blijkbaar ook de beleidsbepalers en de besluitvormers tasten veelal in het duister.
Wiels die op zijn Linkedin heeft staan eigenaar te zijn van ‘High Technology Consultancy’, staat bepaald niet bekend om zijn kennis, kunde en ruime ervaring op het gebied van de olie- en energiewereld. Dat valt hem persoonlijk niet te verwijten, want hij is wie hij is. Hij geldt nu eenmaal niet als een gezaghebbende autoriteit op dit gebied. Wat is wel bekend van Werner Wiels, behalve dat hij een van de broers is van wijlen Helmin Wiels - de oprichter en grote leider van PS - en dat hij in deze functie als MDPT-voorzitter werd aangesteld door de later door de PS-fractie uit zijn functie ontzette ex-premier Ivar Asjes? Uit het recente verleden is hij bekend van zijn functie als commissaris bij nutsbedrijf Aqualectra en daarvoor als directeur van Amfo (de Antilliaanse Medefinancieringsorganisatie). In beide gevallen liet hij geen goede indruk achter.
Zo is bekend dat Wiels’ dubieuze rol als lid van de Raad van Commissarissen van Aqualectra, toen het energiebedrijf onder premier Gerrit Schotte (MFK) en president-commissaris Oswald van der Dijs bijna aan de grond raakte, uitvoerig wordt onderzocht in de civiele enquêteprocedure zoals bevolen door het Hof van Justitie op verzoek van het Openbaar Ministerie. Wiels werd in april 2011 commissaris, zes maanden na het aantreden van de regering-Schotte. De directie werd direct beknot, veelal gebruikmakend van insinuaties en verdachtmakingen van zaken die eigenlijk volledig uit de context waren gehaald. Tegelijkertijd werden Van der Dijs en Wiels aangewezen als de vertegenwoordigers in en buiten rechte; reeds ondertekende contracten werden door beide heren teruggedraaid, dit volgens het onderzoek met vergaande negatieve financiële gevolgen voor Aqualectra. Ook het besluit om de noodaggregaten aggreko’s terug te sturen, zijn voor de verantwoordelijkheid van toenmalige premier Schotte en commissaris Wiels. Dezelfde Wiels gaf samen met voormalige vakbondsleider Errol Cova opdracht tientallen personen toch (weer) in dienst te nemen, zogenaamd omdat Aqualectra misbruik zou maken van uitzendkrachten.
Bij Amfo was het ook misgegaan. Nederland draaide de geldkraan aan deze stichting, in 2004 in het leven geroepen voor een betere besteding van de armoedegelden, dicht nadat een aantal gevallen van fraude was ontdekt. Directeur Wiels van Amfo zei naast een geval op Sint Eustatius niets te weten van meerdere gevallen van fraude. Maar later deed onder meer Forensic Caribbean Services onderzoek en stelde vast dat bepaalde betalingen van Amfo niet conform de geldende procedures waren verlopen. Vooral ten aanzien van het project Fundashon Integrashon was subsidie verstrekt zonder projectdossier, zonder financieringsovereenkomst en zonder monitoring. Er klopte meer niet, constateerden ook de accountants van PwC, de interne financiële medewerker van Amfo en de verschillende leden van de Raad van Toezicht van Amfo. De uitleg strookte niet met de werkelijkheid en er werden steeds nieuwe feiten gezocht ter verantwoording. Het forensisch bureau stelde het ‘opmerkelijk’ te vinden dat de verstrekker van de subsidiegelden, Wiels namens Amfo, noch de ontvanger hun medewerking hebben willen verlenen aan het onderzoek. Wiels heeft evenmin gereageerd op de geboden mogelijkheid, in het kader van hoor en wederhoor, om commentaar te geven op de conceptversie.
Natuurlijk was veel hiervan al bekend vóórdat Wiels op 29 november 2013 bij Landsbesluit door Asjes werd aangesteld als voorman van het MDPT. Temeer dat nu, in het voor de raffinaderij cruciale jaar 2016, vraagtekens kunnen en moeten worden gezet bij deze keuze. Een tussentijdse evaluatie, op zijn minst, lijkt in elk geval geen overbodige luxe. Het afleggen van verantwoording aan bijvoorbeeld het vertrouwelijke beraad van fractieleiders in de Staten van desnoods alleen de coalitie is een optie die beslist overwogen dient te worden. Ook voor het MDPT geldt: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Zeker gezien de aanzienlijke hoeveelheid gemeenschapsgeld die ermee gemoeid is en vooral de enorme sociaaleconomische en maatschappelijke belangen die op het spel staan.