Door Frank Kunneman
Als student was ik bloeddonor. Ik meldde me op een dag in maart voor de periodieke afgifte. Achter het loket zaten twee verpleegsters. Ze waren met een dossier bezig. Ik hoorde de een tegen de ander zeggen: ,,Help jij die man even?” Ik keek in een reflex achterom. Stond er een man achter me? Ik besefte niet dat ze het over mij had. Ik was 22, maar ik voelde me helemaal geen ‘man’. Totdat ik tegen de dertig liep, voelde ik me eigenlijk nog een jongeman. Ook op dit moment voel ik me zeker twintig jaar jonger dan mijn feitelijke leeftijd. Dit is een bekend verschijnsel onder psychologen. Vrijwel iedereen heeft dat. Toch word je als mens onherroepelijk ouder en kan je uiteindelijk je leven niet voortzetten.
Wat heeft dat met governance te maken? Een bedrijf heeft ook een levenscyclus, net als een mens. Ook een bedrijf kan zich jonger voelen dan het eigenlijk is. Er is echter een groot verschil. Een bedrijf kan zich blijven verjongen. Een mens niet, hoeveel facelifts en total make-overs je er ook tegenaan gooit. Een bedrijf hoeft niet te verdwijnen, zoals een mens uiteindelijk wel doet. In beginsel kan een bedrijf eeuwig leven. En toch gaan bedrijven dikwijls ‘dood’ of failliet. Ze verschrompelen en sterven af. En dat is interessant. Hoe komt dat, als het eigenlijk niet nodig is?
Beroemd is de uitspraak van Darwin dat het er in de natuur niet om gaat of je de sterkste of de slimste bent als je wilt overleven, maar of je in staat bent je aan te passen. Dat geldt ook voor bedrijven. Ik vind het voorbeeld van Lego fascinerend. Iedereen kent die kleine felgekleurde blokjes. De eerste Lego werd eind jaren veertig van de vorige eeuw gemaakt. Miljoenen kinderen hebben in die tijd uren met Lego gespeeld. Veel volwassenen doen dat nog steeds. Aan het eind van de vorige eeuw leek het er voor Lego somber uit te zien. Het computertijdperk was een feit. Welk kind wil nog met blokjes spelen als je een spelcomputer hebt? Lego verjongde zich door terug te keren naar de core business - blokjes fabriceren - en die te combineren met moderne thema's. Lego heeft nu een eigen YouTube-kanaal met meer dan een miljard kijkers. Een van de populairste computerspelletjes, Minecraft, is op Lego gebaseerd. Lego is inmiddels een van de grootste familiebedrijven in de wereld. De winst steeg het afgelopen jaar (2015) met 25 procent tot meer dan een miljard euro! Dat is knap.
Maar als directie en toezichthouder kunnen we dat allemaal. In feite is het onze belangrijkste taak. Probleem is dat we ons daarvan vaak onvoldoende bewust zijn. We worden zo opgeslokt door de dagelijkse drukte en onzin, dat we niet werkelijk om ons heen kijken en beseffen wat we moeten doen om het bedrijf aan te passen aan de telkens weer nieuwe omstandigheden. En dan is het bedrijf in feite al in aftakeling. We denken in de top van het bedrijfsleven steeds dat onze reflexen en reacties die een paar jaar geleden perfect waren, dat nu en in de toekomst ook nog zullen zijn. We denken dat het bedrijf niet ouder wordt. Dat is wél het geval. Maar je kunt er wat aan doen dat effectiever is dan een facelift. Wakker worden dus. Het bedrijf leeft dan verder.
Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.
