Rechters worden ‘voor het leven’ benoemd. Dat wil zeggen dat ze tot het moment van hun pensionering in functie blijven. Slechts bij zeer hoge uitzondering kunnen ze worden ontslagen. De reden hiervoor is simpel: op deze manier kan een rechter altijd onafhankelijk blijven. De regering onwelgevallige vonnissen kunnen niet leiden tot ontslag of tot het uitblijven van een herbenoeming. In een democratie met scheiding van machten is dat handig.
Merkwaardig genoeg wordt voor toezichthouders een tegenovergesteld uitgangspunt gehanteerd. De meeste commissarissen worden voor slechts drie of vier jaar benoemd. Een herbenoeming is meestal een of twee keer mogelijk. Daarna is het einde verhaal. De reden hiervoor is paradoxaal genoeg net als bij rechters gelegen in de noodzaak tot onafhankelijkheid. De gedachte is dat een commissaris na negen of twaalf jaar een beetje tot het meubilair van het bedrijf is gaan horen: hij kent iedereen en hij kent alle ‘ins and outs’. Het risico daarvan is een zekere bedrijfsblindheid. Op een gegeven moment ontstaat een zekere sleur. De commissaris krijgt minder aandacht voor de zaken waar hij als toezichthouder scherp op moet letten. Thuis zie je ook niet dat de kozijnen wel een likje verf kunnen gebruiken. Je bent gewend geraakt aan die paar krassen en vlekken. Je bent ‘blind geworden’ voor dit soort onvolkomenheden. Kortom, er valt dus wel wat te zeggen voor een beperkte benoemingstermijn en benoemingsduur van commissarissen. Over het algemeen: handig.
In Curaçao is dat overigens niet altijd het geval. De groep van geschikte mensen op wie je een beroep kan doen voor een commissariaat is op een klein eiland niet zo groot als in continentale landen. Als je een geschikte commissaris (te) snel afdankt, zit je zonder. Niet handig.
Soms is er een misverstand over het verschil tussen een benoemingstermijn en de benoemingsduur. Toezichthouders worden meestal benoemd voor een bepaalde termijn, bijvoorbeeld voor een jaar, of voor drie of vier jaar. Aan het eind van de benoemingstermijn eindigt hun aanstelling van rechtswege. Er is dus geen ontslag of formele beëindiging van de aanstelling nodig. Wil een toezichthouder langer in functie blijven, dan moet hij worden herbenoemd. In principe kan dat telkens opnieuw. Zo kan een commissaris in theorie tien keer, of zelfs vaker, worden herbenoemd. Als de benoemingstermijn vier jaar is, dan is de commissaris in dit voorbeeld (meer dan) veertig jaar in functie. Dat is zijn benoemingsduur.
De benoemingstermijn staat meestal in de statuten, de (maximale) benoemingsduur niet altijd. De benoemingsduur kan in de statuten worden beperkt, bijvoorbeeld tot twaalf jaar. Met een benoemingstermijn van vier jaar, kan er dan dus twee keer worden herbenoemd. Is de benoemingstermijn een jaar, dan kan bij een benoemingsduur van twaalf jaar, elf keer worden herbenoemd. Het is aanbevelenswaardig om zowel de benoemingsduur als de benoemingstermijn goed in de gaten te houden. Vaak gebeurt dat niet. Dan blijkt dat het volledige bestuur of de volledige Raad van Commissarissen nooit is herbenoemd. Jarenlang hebben de nep-commissarissen dan nietige besluiten genomen. Niet handig.
Door Prof. dr. F.B.M. Kunneman
