Door Gijs van den Heuvel
Vorige week brak er een opstand uit bij de nationale voetbalploeg van Venezuela. Na vier nederlagen op rij moest het bondsbestuur weg, zeggen de voetballers. Als dat het grootste probleem is waar het land mee kampt, dan hebben ze niks te klagen. Helaas is het erger: de economie ligt op zijn gat, de inflatie is niet bij te houden en de schappen in de winkels zijn leeg.
Gisteren waren er verkiezingen en in zo’n situatie is een regerende partij kansloos. Want net als de voetballers wees het volk de regerende partij aan als schuldige. Op het stembiljet stond nog wel een soort spookpartij om de kiezers van de oppositie weg te lokken. Onafhankelijke waarnemers waren niet welkom. En de revolutie gaat sowieso door, ook al heeft de socialistische partij van president Nicolás Maduro verloren, kondigde hij al van tevoren aan.
De democratie heeft het altijd moeilijk gehad in Zuid-Amerika. Veel dictaturen en junta’s zijn er geweest. Venezuela was een van de eerste landen waar de democratie, met vallen en opstaan, voet aan de grond kreeg. De gekozen leiders bleken niet allemaal zuiver op de graat, maar het hield stand. Sinds Hugo Chávez aan de macht kwam lijkt de democratie in Venezuela steeds verder vertrapt te worden. Hij heeft het parlement grotendeels uitgeschakeld en naar zijn hand gezet en regeerde vooral per decreet. De grondwet werd herschreven en hem niet gezinde media werd de mond gesnoerd. Het Cubaanse model was zijn voorbeeld en dat beleid is na zijn overlijden voortgezet door Maduro. Nog een wonder dat de oppositie zich nog kan laten horen. Een oppositie overigens, die voor een groot deel wordt gefinancierd door kapitaalkrachtige ondernemers die zelf mede debet zijn aan de economische malaise.
Heeft de democratie wel toekomst in Venezuela? In 2002 al schreef Jan van der Putten, oud-correspondent Latijns-Amerika voor verschillende Nederlandse media, over Chávez: ,,Een militaire populist die de schrik van de rijken en de held van de armen is. Zijn populariteit illustreert pijnlijk de mislukking van de democratie: de armen van Venezuela zijn niet geïnteresseerd in democratie maar in brood op de plank.”
Veel brood op de plank is er niet en dus krijgt het land nu een president met een parlement dat in meerderheid tegen hem is. In de Verenigde Staten gebeurt dat vaker zonder dat er echte problemen ontstaan, maar in Venezuela lijkt sociale onrust in het verschiet te liggen. Opnieuw, want vorig jaar hebben we daar iets van meegemaakt. En in de campagne is al een regionale oppositieleider vermoord.
Hoe de situatie in Venezuela zich ontwikkelt is - los van de politiek - ook van belang voor ons, Aruba, Curaçao en Bonaire. Komt er een vluchtelingenstroom op gang als het echt mis gaat? Onze minister Navarro van Justitie zegt op alles voorbereid te zijn, maar is dat echt zo? Want kun je je daar wel op voorbereiden? Aruba zegt nu al veel last te hebben van dollartoeristen en wil maatregelen nemen. Nou is angst nooit een goede raadgever, de nuance gaat dan al snel verloren. En paniek is nergens goed voor. Maar wegkijken is ook niet verstandig. En er speelt nog meer. Als ons grote buurland verder ontwricht raakt, dan is dat slecht voor onze eigen economie, denk alleen al aan de oliesector.
Overleeft de democratie in Venezuela deze crisis? Of leeft die überhaupt nog? De antwoorden heb ik niet. In het eerder aangehaalde artikel is Jan van der Putten pessimistisch over de democratie in Latijns-Amerika. Inmiddels lijkt het systeem in de meeste landen in deze regio aardig wortel te hebben geschoten. Kijk naar Brazilië, waar ondanks onvrede en nu zelfs een afzettingsprocedure tegen de president, toch niemand serieus denkt aan zoiets als militair ingrijpen. En de Argentijnen hebben hun onvrede geuit door via de stembus een ruk naar rechts te maken.
Dat laatste is nu ook in Venezuela gebeurd voor het parlement, maar de linkse president zit er nog. Juist in dit land, zo’n beetje de oudste democratie van het continent, wordt het jonge en kwetsbare plantje democratie bedreigd. Het is te hopen, vooral voor de Venezolanen - maar ook voor ons als buren, dat de democratie toch de grote winnaar van de verkiezingen is en dat de rust in het land bewaard blijft. Ik hou samen met u mijn hart vast.
Deze bijdrage is een aangepaste versie van de column die afgelopen zaterdag werd uitgezonden in het programma Wat een Week! Op Paradise FM.
