Naar aanleiding van berichten in de pers over de transit (overgang) van Venus voor de zon hierbij een paar aanvullingen. Inderdaad is het een zeldzame gebeurtenis, eens in de ongeveer 120 jaar. Daarbij gebeurt dat paarsgewijs; 2 x waarbij er 8 jaar tussenzit. Zo was de laatste transit precies 8 jaar geleden (juni 2004) en zal de volgende transit zijn in december 2117. Dus al eet u ook nog zo veel funghi, dat zal u echt niet kunnen zien. Het is dus morgen…. of nooit.
Op zich lijkt zo’n transit misschien niet zo interessant, een heel klein bolletje wat langzaam voor langs de zon verschuift (als u het niet wist, zou u het niet merken), maar wie de geschiedenis van de astronomie in duikt zal zien dat dat toch wel meevalt.
Een Engelse astronoom, Jeremiah Horrocks, berekende in 1639 op n.b. 21 jarige leeftijd op basis van gegevens van de bekende Johannes Kepler (die op dat moment al overleden was en het dus nooit zou zien) dat Venus voor de zon zou gaan schuiven. Dat deed hij net op tijd, n.b. 1 maand voor de transitie (die ook hij uiteindelijk niet zou zien omdat het bewolkt was in Engeland; had ‘ie maar op Curaçao moeten wonen…). Wat hij ook wist en voorspelde was dat astronomen op basis van de parallax zoals gezien vanaf de aarde vanaf 2 punten (zuid- en noordkant van de aarde) de schijnbare diameter van de planeet heel goed kunnen bepalen. Wat naderhand ook gebeurd is. Verder realiseerde Edmund Halley zich in 1716 (inderdaad: de bekende astronoom naar wie de gelijknamige komeet is genoemd) dat op basis van de momenten van visueel contact van Venus met de zon de afstanden tot deze planeet en de zon konden worden bepaald. En dus de grootte van ons zonnestelsel. Voor die tijd heel bijzonder omdat men daarvan totaal geen idee had (in een tijd waarin er slechts 6 planeten bekend waren; Uranus, Neptunes en Pluto moesten nog worden ontdekt). Ook dit kon gebeuren met behulp van het meten van de parallax vanaf een noordelijk (bijv. Engeland) en zuidelijk punt van de aarde. Astronomen waren dus eager om de transits van 1761 en 1769 te zien. En moesten dus gaan reizen naar het zuiden van deze aardbol. In de 18e eeuw was dat bepaald een gevaarlijk avontuur. Zo was de Fransman Le Gentil uiteindelijk 11 jaar aan het reizen maar miste beide transities. Alsof dat nog niet erg genoeg was kwam hij er bij thuiskomst achter dat hij dood was verklaard, zijn vrouw was hertrouwd en zijn landgoederen in bezit waren genomen door de familie. Astronoom zijn in die tijd was zo eenvoudig nog niet. De Engelsman James Cook deed het beter en slaagde er wél in de transit van 1769 te zien. Na een reis van 8 maanden (tegenwoordig voldoende om naar Mars te gaan) en het verlies van 6 scheepslieden (redelijk voor die tijd) en met behulp van slechts de sterren en een sextant kwam hij aan in Tahiti waar hij met speciale telescopen de transit kon waarnemen. En dus kon eindelijk de grootte van ons zonnestelsel worden bepaald.
Goed nieuws voor u: u kunt zich dinsdag al deze moeite besparen en hoeft slechts naar een plek te gaan waar u vrij zicht heeft naar het westen waar de zon ondergaat, zo rond 6 uur. De transit duurt 6,5 uur maar vanaf ons eiland kunnen we daarvan slechts een half uur (of iets meer) genieten. De zon gaat hier dan immers onder de horizon verdwijnen. Wel is het belangrijk niet zonder een goed filter naar de zon te kijken. Echt niet doen. Een kijker met filter is natuurlijk het beste; heeft u die niet dan kunt u uw ogen testen met een eclipsbrilletje. Zonder kijker is Venus namelijk te vergelijken als een stipje van 2 mm op een afstand van 7 meter. Een uitdaging. Maar ach, vergeleken met de heren Le Gentil en Cook is die opgave zo groot nog niet. En voor de Digipeople onder ons: internet heeft veel info over de transit. Probeert u bijvoorbeeld die van kenner bij uitstek en goeroe Fred Espenak (via eclipse.Nasa.gov) of Jay Pasachoff’s site (web.williams.edu/astronomy/eclipse/transit). De transit is ook live online te zien, bijvoorbeeld via Mt. Lemon SkyCenter of Nasa TV. Enjoy!
Chris Jager
Curaçao Astronomy Club

Het Antilliaans Dagblad is de enige lokale Nederlandstalige ochtendkrant van Curaçao, Bonaire en Aruba. Op Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba, alsmede in Nederland en andere landen is een online-abonnement eenvoudig mogelijk via online.ad.cw

antdagblad-logo


Print-abonnee worden of voor meer algemene informatie? Stuur dan een mail naar [email protected]. Met naam, adres en telefoonnummer. Abonnementsprijs is ANG 35,00 inclusief OB per kalendermaand. Print-abonneren is alleen mogelijk op Curaçao.