Moedertaal en meertaligheid centraal

Van een onzer verslaggevers
Willemstad - Ruim 80 belangstellende leerkrachten en ouders zijn afgekomen op een informatieochtend over logopedie. Het evenement werd georganiseerd door de Curaçaose Vereniging van Logopedisten.

Vier logopedisten, met ieder een andere specialisatie, gaven tekst en uitleg over het hoe en waarom van logopedie, het belang van de moedertaal, de invloed van schermtijd op de taalontwikkeling en meertaligheid. De informatieochtend werd gepresenteerd door Monique Thomson, die als logopediste werkzaam is in het Curaçao Medical Center (CMC).
Allereerst werd door logopediste Zjanthi Johannes duidelijk gemaakt waarvoor logopedie bedoeld is, en waarvoor niet. Kinderen en volwassenen kunnen baat hebben bij logopedie als zij bijvoorbeeld stem- of spraakproblemen hebben, zoals stotteren of slechte articulatie. Maar ook personen met een taalontwikkelingsstoornis, afasie, autisme, gehoor- of slikproblemen kunnen vaak door een logopedist worden geholpen.
Waar logopedie volgens Johannes nadrukkelijk geen oplossing voor is, is het aanleren van een andere taal, of het uitbreiden van de woordenschat.
Opvallende inzichten die deze logopediste deelde, waren onder meer dat er op Curaçao (in 2021) 309 kinderen naar een logopedist gingen. Bij het overgrote deel - 142 kinderen - had dit te maken met een taalontwikkelingsstoornis. Op nummer twee staan kinderen met een articulatieprobleem en op de derde plaats kinderen met een autismespectrumstoornis.
Een probleem dat Johannes signaleert, is dat er op het eiland lange wachtlijsten zijn voor logopedie en dat er te weinig logopedisten zijn om de vraag aan te kunnen. Dit zorgt ervoor dat kinderen pas laat kunnen worden behandeld, en dat hierdoor hun problemen groter en hardnekkiger worden.
De tweede spreker tijdens de informatieochtend was Marielle Da Costa Gomez, die uitgebreid stilstond bij het belang van de moedertaal.
Een kritische noot die zij deelde over de situatie op Curaçao, is dat er weinig mét kinderen wordt gesproken (dialoog), maar meestal tót de kinderen (bevelen). Dit kan een reden zijn waarom veel kinderen een taalachterstand oplopen in hun moedertaal (Papiaments) en hierdoor vastlopen in het onderwijs
Van het begrip moedertaal bestaan verschillende definities, maar het komt erop neer dat dit de taal is die in de directe sociale omgeving van het kind wordt gesproken, en die men het eerste leert doordat ouders deze taal spreken.
In haar lezing kwam naar voren dat een goede ontwikkeling en beheersing van de moedertaal essentieel is voor het leren van een tweede taal. Hiermee wordt namelijk verder gebouwd op de fundamenten van de eerste taal. ,,Om het centraal kennis-reservoir op de beste manier te vullen, is het van belang dat ouders met hun kinderen de taal spreken die zij het beste beheersen”, aldus Da Costa Gomez.
Volgens deze logopediste is een goede ontwikkeling van de moedertaal niet alleen essentieel voor het aanleren van andere talen, maar ook voor de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling, en voor identiteitsvorming.
Logopediste Valerie Sijtsma vertelde over de invloed die schermtijd heeft op de taalontwikkeling van kinderen. Met schermtijd wordt bedoeld de tijd die kinderen doorbrengen met bijvoorbeeld een smartphone, tablet of laptop, waarop vaak spelletjes worden gedaan en filmpjes worden bekeken.
Het grote probleem van een lange schermtijd, is dat dit over het algemeen ten koste gaat van de ontwikkeling van de woordenschat. Redenen hiervoor zijn onder meer omdat deze schermpjes niet ‘terugpraten’ en er dus geen interactie is, zoals die wel aanwezig is bij een gesprek tussen ouder en kind, of wanneer het kind bijvoorbeeld wordt voorgelezen. Ook is het taalgebruik in videogames vaak erg eenzijdig en voorspelbaar. Daarnaast herkent het algoritme van bijvoorbeeld YouTube de interesse van een kind, waardoor het automatisch meer van hetzelfde krijgt aangeboden, en variatie dus ontbreekt.
De laatste spreker was Heidy Simon, die het had over meertaligheid, waarmee bedoeld wordt het effectief kunnen gebruiken van twee of meer talen. De voordelen die dit volgens haar met zich meebrengt, zijn onder meer het beter abstract kunnen denken, het makkelijker kunnen leren van een nieuwe taal, en het voorkomen of vertragen van dementie.
Ook stond Simon, tot grote hilariteit in de zaal, stil bij enkele gemixte ‘talen’ die wereldwijd voorkomen, zoals ‘Chinglish’, wat een mengeling is van Chinees en Engels, en ‘Alemañol’, dat is voortgekomen uit het Duits en Spaans. Een voorbeeld dichter bij huis, was het ‘Papialands’, waarbij Papiaments en Nederlands met elkaar worden gemengd.
De organisatie spreekt van een geslaagd evenement, dat duidelijk in een behoefte heeft voorzien. Die behoefte werd vorig jaar duidelijk tijdens een congres van de Nederlands Caribische Stichting voor Klinisch Hoger Onderwijs (Naskho), waar er veel vragen waren over het tweetalig opvoeden van kinderen.

Foto Giscard Johannes