Doorlooptijd OM-onderzoeken afhankelijk van veel factoren

Van een onzer verslaggevers
Willemstad - Er liggen bij het Openbaar Ministerie (OM) van Curaçao nog 1.300 tot mogelijk zelfs 1.500 ‘covidzaken’ in de la die nog moeten worden afgehandeld. Bij ‘covidzaken’ betreft het mensen die tijdens de ‘avondklok’ zijn aangehouden.

Dit leest het Antilliaans Dagblad in het rapport ‘Doorlooptijd van strafzaken; Inspectieonderzoek naar de voortvarendheid in de afhandeling van opsporingsonderzoeken’ van de Raad voor de Rechtshandhaving. Onlangs berichtte deze krant er al over onder de kop ‘Opsporing vaak onthand’.
De kwestie van de covidzaken wordt verder niet uitgewerkt, maar als een voorbeeld genoemd. De betrokken opsporingsinstanties - het OM, het Korps Politie Curaçao (KPC), de Landsrecherche Curaçao (LrC) en het Recherche Samenwerkingsteam (RST) - houden geen specifieke registraties bij van de doorlooptijd van onderzoeken.
De termijn vanaf wanneer sprake is van ’criminal charge’ tot het moment waarop het opsporingsonderzoek is afgerond, wordt dus niet geregistreerd. Volgens het OM is het moeilijk om de doorlooptijd van zaken uit het ‘Parket Registratie Informatie en Managementsysteem’ (Priem) te halen.
Priem is immers geen managementsysteem. Het is niet mogelijk om vanuit Priem met een druk op de knop te zien welke zaken klaar zijn en op een zittingsdatum wachten. Door op detailniveau te gaan kijken kan de duur van een onderzoek wel worden vastgesteld. ,,Het OM realiseert zich dat door registratie van de in- en uitstroomdatum wel aangegeven kan worden of een afdoeningsbeslissing binnen de geprojecteerde termijnen is genomen”, meldt het rapport.
Ondanks dat er geen cijfers zijn om aan te tonen dat de opsporingsonderzoeken niet onnodig lang duren, bestaat bij de door de Raad voor de Rechtshandhaving geïnterviewden het beeld dat de onderzoeken van zaken - bijvoorbeeld zaken met bekende daders van diefstallen, atrako’s, jeugdzaken en de zes uurs-zaken - in principe ‘niet onredelijk lang voortduren’.
Echter, zijn er volgens de geïnterviewden bepaalde externe aspecten die de doorlooptijd kunnen beïnvloeden. Bewerkelijke zaken, onder andere, zoals zaken waarbij een verdachte in het buitenland moet worden opgespoord, of zaken met veel getuigen, zijn enkele aspecten waardoor onderzoeken langer kunnen voortduren.
De geïnterviewden van de Landsrecherche LrC geven aan dat zij vaak afhankelijk zijn van informatie van derden om onderzoeken af te ronden. Het RST stelt dat een onderzoek langer kan duren als er tijdens het onderzoek nieuwe onderzoekslijnen bijkomen, waardoor het betreffende onderzoek mogelijk een andere richting krijgt.
Meestal kan dat niet van tevoren worden ingezien. In een dergelijk geval wordt in samenspraak met het OM besloten om het onderzoek langer te laten voortduren. Daardoor kan het gebeuren dat personele capaciteit langer ‘vastzit’ in een onderzoek dan aanvankelijk was gepland.
Het OM stelt dat een zaak vertraging kan oplopen of zelfs kan blijven liggen omdat bijvoorbeeld de betrokken zaaks-ovj (officier van justitie) is gerepatrieerd. Een oude, eenvoudige zaak die niet is afgehandeld gaat niet naar de zitting, maar wordt geseponeerd.
Ten tijde van het onderzoek kampte het OM met een achterstand voor wat betreft de genoemde ‘covidzaken’. Maar liefst ruim duizend wachten nog op afhandeling, zo is te lezen in het deze week gepubliceerde rapport.
Het komt volgens geïnterviewden in de praktijk zelden voor dat een beroep wordt gedaan op strafvermindering vanwege termijnoverschrijding. Dit wordt door de Orde van Advocaten beaamd.
Volgens de Orde van Advocaten is het voor de niet in voorlopige hechtenis genomen verdachte, juridisch onverstandig om een afdoeningsbeslissing te eisen als het OM niet tijdig een besluit heeft genomen.
De minister van Justitie geeft in de wederhoorfase aan dat er stappen worden ondernomen om het bedrijfsprocessensysteem Actpol van de politie verder te ontwikkelen. Er wordt namelijk een zogenaamd dashboard ontwikkeld dat in de toekomst automatisch de doorlooptijden van strafzaken gaat bijhouden. In het rapport gaat de Raad niet verder in op dit Actpol-systeem.
,,De opsporingsinstanties moeten de termijnen waarbinnen onderzoeken worden afgerond controleren. Het is noodzakelijk om voortdurend een vinger aan de pols te houden om vast te stellen of de beoogde resultaten worden behaald. Dit helpt de organisaties om het beleid eventueel aan te passen. Het hanteren van een digitaal registratiesysteem om de termijnen bij te houden bevordert een dergelijke controle”, aldus de Raad van de Rechtsbescherming.

‘OM liet termijnensysteem los’
In het verleden hanteerde het OM voor bepaalde delictscategorieën vastgestelde termijnen waarbinnen de officier van justitie (OvJ) een afdoeningsbeslissing moest nemen, nadat de zaak bij het parket was ingeschreven. Deze termijnen golden als uitgangspunt en werden opgenomen in de jaarplannen 2018 tot en met 2021 van het OM.
Zo gold voor atrako-zaken met daderindicatie een afdoeningstermijn van 8 maanden, het voorhanden hebben van een vuurwapen en/of munitie 4 maanden, zedenzaken 8 maanden, veel voorkomende criminaliteit (VVC) 4 maanden, relationeel geweld 6 maanden en Jeugdzaken 5 maanden.
,,Het beleid om per delictscategorie (streef)termijnen vast te stellen waarbinnen een afdoeningsbeslissing genomen moet zijn, is door het OM verlaten”, schrijft de Raad voor de Rechtshandhaving. ,,De beslissing tot dagvaarding bleek zeer afhankelijk van de beschikbaarheid van zittingscapaciteit. Onder deze omstandigheden zag het OM weinig soelaas in vastgestelde termijnen per delictscategorie.”
Om de strafzaken zo snel mogelijk voor de rechter te brengen, probeert het parket in eerste aanleg om zittingsconvenanten met het Hof af te sluiten, waarin voor een bepaalde periode de voor strafzaken gereserveerde zittingsdata zijn vastgelegd.