De Nederlandsche Bank en provincie Noord-Holland maken excuses

Van onze correspondent
Den Haag - In debatten en gesprekken over het slavernijverleden van onder andere de commissie voor Koninkrijksrelaties van de Tweede Kamer is de afgelopen maanden regelmatig aangedrongen op excuses van de Nederlandse staat en rehabilitatie van Tula.

Staatssecretaris Alexandra van Huffelen hield dan steeds de boot af met een verwijzing naar een kabinetsreactie op het rapport van het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden, die voor de symbolisch belangrijke datum van 1 juli zou komen. Dit is niet gelukt, maar er zit wel beweging in het kabinetsstandpunt.
Op de dag dat de afschaffing van de slavernij werd gevierd, afgelopen vrijdag, liet minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties mede namens Van Huffelen weten dat het nog enkele maanden gaat duren. Dat zal velen teleurstellen, want de datum van 1 juli is belangrijk. Het was ook niet voor niets dat het adviescollege zijn rapport over de gevoerde dialogen op 1 juli 2021 presenteerde.
,,Het rapport dat op basis van deze dialoog is opgesteld bevat belangrijke conclusies en aanbevelingen”, schrijft Bruins Slot. Het biedt ‘belangrijke bouwstenen en aanknopingspunten voor bredere erkenning en inbedding van het gedeelde verleden’. Juist dat is de reden dat het kabinet pas in het najaar met een reactie komt.
De minister legt uit: ,,Het adviesrapport roept bij het kabinet de behoefte op om de komende maanden deze gedeelde geschiedenis en de aanbevelingen van de Dialooggroep zelf te ervaren, zelf te horen in gesprekken en met eigen ogen te zien.” Die ervaring wil het kabinet meenemen in de reactie op het rapport.
Algemeen wordt aangenomen dat rehabilitatie van Tula snel kan gebeuren. Het maken van excuses voor het slavernijverleden ligt gevoeliger, maar zou volgend jaar kunnen volgen als het 150 jaar geleden is dat de tot slaaf gemaakten echt hun vrijheid kregen. Hierover verschillen de meningen nog, net als over de vraag of 1 juli in Nederland een officiële vrije dag moet worden. Minister Franc Weerwind hintte tijdens de nationale slavernijherdenking in Amsterdam, waar hij sprak namens het kabinet, op een belangrijke stap: ,,Things are gonna change.”
Het maken van excuses voor het slavernijverleden breidt zich sowieso steeds verder uit. President Klaas Knot van De Nederlandsche Bank (DNB) maakte bij de herdenking in Amsterdam excuses voor de rol die de centrale bank speelde in de slavernij, nadat een onderzoeksrapport eerder dit jaar die rol had aangetoond in Suriname en de Caribische eilanden.
,,Excuses aan alle mensen die door de persoonlijke keuzes van mijn voorgangers herleid werden tot hun huidskleur, tot handelswaar, een inventaris”, zei Knot. De DNB richt een fonds op van 5 miljoen euro voor projecten die de doorwerking van het slavernijverleden verminderen en er gaat 5 miljoen euro naar eenmalige projecten, zoals het Nationaal Slavernijmuseum.
Na de grote steden Amsterdam, Rotterdam en Utrecht maakte vrijdag ook de eerste provincie excuses. Commissaris van de Koning Arthur van Dijk deed dat namens de provincie Noord-Holland: ,,Excuses voor wat onze gezagsdragers toen hebben aangericht in het leven van onschuldige mensen.”

Keti Koti: 20ste herdenking
Door Cees Luckhardt
Na de burgemeester van Amsterdam heeft nu ook de directeur van De Nederlandsche Bank DNB), met haar hoofdkantoor in die stad, zijn excuses aangeboden.
In het Oosterpark kon naast persoonlijke ontboezemingen van burgemeester Femke Halsema, dat ook zij last heeft gehad van een blinde blik vanwege de ‘zelf feliciterende anti-discriminerende houding’ die velen in Nederland hebben, geluisterd worden naar de krachtige woorden van minister Weerwind. De voormalige voorzitter van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) startte zijn toespraak met Sam Cookes ‘A change is gonna come’. Zowel hij als de DNB-directeur liet weten dat men niet langer het met woorden doet maar ook met daden. De DNB krijgt een vaste tentoonstelling in haar gebouw en roept een soort cultuurfonds in het leven. Terwijl de minister de toezegging deed vóór 1 juli 2023 met een inhoudelijke reactie te komen op het onderzoeksrapport van het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden en dus mogelijk met excuses van het huidige kabinet.
In haar speech waarschuwde NiNsee-voorzitter Linda Nooitmeer voor inflatie van de excuses die plots van alle kanten lijken te komen. ,,We moeten ervoor waken dat we ons niet verliezen in symboliek. Excuses mogen niet de spiegeltjes en kraaltjes van de 21ste eeuw worden. Het doel is historisch besef dat moet leiden tot gedragsverandering en, uiteindelijk, systeemverandering.” Zij stond ook stil bij het feit dat men in Europa nog steeds groot onderscheid maakt zoals gebleken is bij de toelating van de Oekraïners van kleur.
Omdat het volgend jaar exact 160 jaar geleden is dat Nederland de slavernij afschafte in de West, belooft 2023 een bijzonder herdenkingsjaar te worden. Hopelijk wordt op 1 juli 2023 wel in de toespraken stilgestaan bij de afschaffing in de Oost in 1860 en het feit dat daar op z’n minst twee keer zoveel mensen slaafgemaakt werden en dwangarbeid moesten verrichten voor de Nederlanders.

Foto Cees Luckhardt