Doctorstitel voor Stacey Mac Donald
Van een onzer verslaggevers
Willemstad - De op Curaçao geboren en getogen onderzoekster Stacey Mac Donald pleit in haar proefschrift ‘Life in Paradise’ voor meer trans-disciplinair onderzoek. Dat heeft ‘een veel grotere impact’.
De 32-jarige Mac Donald haalde aan de Universiteit Leiden haar bachelor pedagogische wetenschappen en master sociale psychologie, maar voor haar promotieonderzoek naar de natuurbescherming op Bonaire, Sint Eustatius en Saba (BES), ook wel Caribisch Nederland genoemd, nam zij ook inzichten mee uit de antropologie en Caribische wetenschappen. Na vier jaar onderzoek ziet zij een belangrijke meerwaarde als ‘bij het bestuderen van de omgeving echt trans-disciplinair onderzoek wordt omarmd’. ,,Door uit te breiden wie, wat en hoe we onderzoeken, kunnen we een veel grotere impact hebben dan wanneer we ons beperken tot onze nauwe disciplinaire grenzen.”
Met gebruik van methodes en inzichten vanuit die verschillende disciplines ging Mac Donald op zoek naar een antwoord op de centrale vraag in haar promotieonderzoek: Hoe worden de inspanningen van natuurbeschermers om de natuur van Caribisch Nederland te behouden, beïnvloed door de recente sociale en politieke veranderingen en hun (post) koloniale context? Zij interviewde inwoners van de eilanden om te onderzoeken hoe en waarom bewoners zich bezighouden met natuurbehoud. Wat drijft op de eilanden geboren mensen en immigranten? Wat weerhoudt mensen?
Dan blijkt dat het gevoel van geborgenheid een belangrijke rol speelt bij de beslissing om actie te ondernemen op het gebied van natuurbescherming. ,,De perceptie van erbij horen heeft niet alleen een significante invloed op de bereidheid van bewoners om deel te nemen aan natuurbeschermingsacties, het heeft ook (gedeeltelijk) invloed op het soort acties waarvoor zij kiezen”, schrijft Mac Donald. ,,Dit samenspel wordt sterk beïnvloed door de koloniale geschiedenis van de eilanden en de meer recente constitutionele hervormingen.”
Maar hoe dat precies werkt, wordt bepaald door een complex geheel van factoren. Mac Donald noemt de kleinschaligheid van de eilanden. Dat zorgt voor een extra groot verantwoordelijkheidsgevoel bij de meeste natuurbeschermers die met heel weinig mensen heel veel werk moeten verzetten. De staatkundige hervormingen van 10 oktober 2010, veroorzaken op de BES-eilanden mazen in de wet, onduidelijkheid over verantwoordelijkheden en het niet langer beschikbaar zijn van bepaalde financiële middelen. Bonaire, Sint Eustatius en Saba gaan verder als ‘bijzondere gemeentes’ van Nederland en Curaçao, Aruba en Sint Maarten als onafhankelijke landen binnen het Koninkrijk. Dat zorgt wat betreft de sentimenten over natuurbehoud voor ‘een prominent effect’ op de BES-eilanden, constateert Mac Donald na vier jaar onderzoek. Want ‘de dominant aanwezige Nederlandse regering en de Nederlandse immigranten en hun betrokkenheid bij de inspanningen voor natuurbehoud en natuurbeheer’ draagt bij aan gevoelens van ‘herkolonisatie’ en verlies van ‘ownership’ onder bewoners. Voor een deel van hen is dat een motivatie om zelf ook actie te ondernemen maar anderen, zoals de vissers, nemen juist afstand.
Want Mac Donald krijgt de kans haar bevindingen heel concreet te toetsen in een casestudie over visserijbeheer op Bonaire. Tijdens haar promotieonderzoek op het eiland vraagt het Wereld Natuur Fonds Nederland haar uit te zoeken onder welke omstandigheden het mogelijk zou zijn om vissers op een georganiseerde manier te betrekken bij de ontwikkeling van duurzame visserij. Ook dan blijkt dat natuurbehoud op de eilanden wordt gezien als ‘Nederlands’ of ‘Westers’, aldus een artikel van 16 mei op de website van de Universiteit Leiden, de dag voordat Stacey Mac Donald haar proefschrift verdedigt en promoveert. De lokale bevolking van Bonaire loopt niet direct warm om te helpen bij acties voor natuurbehoud omdat ze daar dan ‘niet mee geassocieerd willen worden’, zeker als die directe gevolgen hebben voor lokale gebruiken en gewoontes. ,,Als je succesvolle natuurbeschermingsactiviteiten wilt opzetten, moet je rekening houden met culturele gevoeligheden en andere sociaalmaatschappelijke en economische behoeftes”, zegt Mac Donald in het artikel. ,,Als je mensen buitensluit of hard aanspreekt, dat werkt meestal niet.” Dat is duidelijk te zien op Bonaire. Mac Donald: ,,Vissers zijn vissers om een reden. Ze willen met rust gelaten worden en in vrijheid de zee op. Maar aan de andere kant zien ze ook dat de visstand achteruitloopt en het leven op het eiland zwaarder en duurder wordt.”
Terwijl eerder pogingen op niets uitliepen, lukt het met hulp van Mac Donald wel om een coöperatie op te zetten. Alleen al door aandacht te hebben voor de taal. Want de meeste vissers spreken uitsluitend Papiaments en ‘hadden lange tijd geen stem in het debat’ dat voornamelijk in het Nederlands werd gevoerd. Voor de vissers en alle andere bewoners die vraagtekens zetten bij de zin van de acties op zo’n kleine schaal, heeft Mac Donald een duidelijke en simpele boodschap: ,,Blijf binnen je ‘span of control’. We gaan het totale klimaatprobleem niet oplossen, maar we kunnen ons wel weerbaar maken. Zorg ervoor dat de kust niet wordt volgebouwd, houd de mangroves gezond en maak de koraalriffen niet kapot door vervuiling of met je anker.”
Haar promotieonderzoek zit erop en ze gaat nu als doctor door het leven, maar voorlopig blijft Stacey Mac Donald nog op Bonaire. Ze heeft bij het Wereld Natuur Fonds een baan als projectadviseur en adviseert over het betrekken van de gemeenschap bij natuurbeschermingsactiviteiten.
