Camelia-Römer: Principes Statuut opzijgezet

Van een onzer verslaggevers
Willemstad - Het concept van de Rijkswet Coho dat nu voor behandeling bij de Staten ligt, rammelt aan alle kanten. Om te beginnen wordt gebroken met de drie basisprincipes van het Statuut.

Dat zei Suzy Camelia-Römer gisteren in een centrale commissievergadering van de Staten. Camelia-Römer is leider van buitenparlementaire partij PIN, maar was als juridisch deskundige uitgenodigd een presentatie te geven over de voor- en nadelen van de consensusrijkswet voor de oprichting van het Caribisch Orgaan voor Hervorming en Ontwikkeling (Coho). Vanuit juridisch oogpunt valt er heel wat te verbeteren aan de wet. Dat is zelfs van groot belang. Want met het voorstel dat nu op tafel ligt ‘zijn we gedoemd te falen’, concludeert Camelia-Römer, die van huis uit jurist is. ,,Er is geen uitvoeringstoets gedaan, en ik vrees dat we organisatorisch en financieel niet zijn uitgerust om het werk aan te kunnen.”
De meest basale afspraken, vastgelegd in het Statuut van 1954 van het Koninkrijk der Nederlanden, worden niet gerespecteerd, vindt Camelia-Römer. Dan gaat het om autonomie van de eilandgebieden, gelijkwaardigheid op het gebied van gemeenschappelijke belangen en als het nodig is elkaar hulp bieden. ,,Het huidige voorstel gaat hier dwars doorheen”, zegt zij. ,,Een Nederlands orgaan dat onder een Nederlandse wet valt. Het is eigenlijk ongelooflijk dat het Land Curaçao daarmee akkoord moest gaan.”
In de conceptwet is bepaald dat Coho als een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) wordt opgericht. In de gelijknamige kaderwet is de organisatie en het bestuur van de Nederlandse zbo gereguleerd. Camelia-Römer ziet twee opties om dit te verbeteren. Het Coho zou, op basis van de staatsregeling, kunnen worden opgericht als een zelfstandig bestuursorgaan van Curaçao zelf. In het andere geval wordt, zoals mogelijk is via het Statuut, een orgaan van samenwerking voor financiële en economische weerbaarheid in het leven geroepen op niveau van het Land, dan wel van het Koninkrijk. Camelia-Römer: ,,In beide gevallen beslissen Nederland en Curaçao samen over benoemingen en bekostiging.”
Want door gebruik te maken van een Nederlands instrument als een zbo, krijgt de Nederlandse minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) veel te veel in de pap te brokkelen. ,,Een Nederlandse minister die verantwoording is verschuldigd aan het Nederlandse parlement, bepaalt de beleidsregels voor het Coho en keurt de begroting goed”, zegt Camelia-Römer. Diezelfde BZK-minister kan ook een Coho-besluit vernietigen en in geval van ‘verwaarlozing’ een voorziening treffen. Camelia-Römer: ,,De minister kan zelfs beslissen het Coho te vervangen, zoals in 2018 op Statia een regeringscommissaris werd aangesteld ter vervanging van het bestuur van het eiland.”
Op basis van de voorgestelde consensusrijkswet krijgt de minister in bepaalde gevallen de bevoegdheid om een aanwijzing te geven. ,,Dat kunnen we niet toestaan”, zegt Camelia-Römer gedecideerd. ,,In het proces van landspakketten en de uitvoeringsagenda heeft het Coho de rol voorstellen goed of af te keuren. Als je alles op een rijtje zet is het eigenlijk de Nederlandse BZK-minister die het Land Curaçao regeert.”
Ook de principes van deugdelijk bestuur, ‘good governance’, worden met voeten getreden, door binnen het Coho taken op het gebied van beleid, uitvoering én toezicht onder te brengen. Op die manier worden de bevoegdheden van de Staten en ministers uitgehold. Camelia-Römer adviseert de parlementaire democratie te waarborgen door het Coho uitsluitend ondersteunende taken te geven. ,,De Staten kunnen het Coho niet naar huis sturen, maar als het moet wel een minister van Curaçao.”
Die autoriteit van de Staten komt ook in het gedrang doordat in de Coho-wet het takenpakket van het College financieel toezicht (Cft) is uitgebreid. Het Cft is een onafhankelijk, gezamenlijk orgaan dat toeziet of wordt voldaan aan de financiële normen en de voortgang van het financieel beheer. Het Cft rapporteert en adviseert, maar bemoeit zich niet met beleid. Maar binnen het Coho krijgt het college ook beleidsmatige beoordelingsruimte voor wat betreft de plannen van aanpak. ,,Dat is meer dan het toetsen van de begroting en kan uitlopen op een aanwijzing om die aan te passen”, waarschuwt Camelia-Römer. ,,Dan kan het gebeuren dat de Staten de landsbegroting goedkeuren en dat het Cft en Coho vervolgens anders beslissen. Die beleidstaak moet het Cft daarom niet krijgen. Het holt de autoriteit van het parlement uit.”
Het is nu aan de Staten om het ergste te voorkomen en tegengas te geven, zo blijkt uit de presentatie van Camelia-Römer. Het Curaçaose parlement kan niet voor of tegen het concept van de consensusrijkswet stemmen, maar heeft wel het recht om daarop kritiek te uiten. Dat kan allereerst in het verslag van de behandeling van de wet dat naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. ,,Het is belangrijk dat daarin de mening van de Staten wordt weergegeven en op- en aanmerkingen bij de wetgeving”, zegt Camelia-Römer. Vervolgens kunnen speciale gedelegeerden de vergadering van de Nederlandse Tweede Kamer bijwonen en het standpunt van de Curaçaose parlementariërs nog eens onder de aandacht brengen. Camelia-Römer: ,,Als de Staten niet akkoord gaan met Coho dan kan het traject niet verder. Dan wordt de wet heronderhandeld of gaat van tafel.”

Verbeterpunten op een rijtje
Suzy Camelia-Römer heeft gisteren als juridisch deskundige tijdens een centrale commissievergadering in de Staten een groot aantal punten genoemd om het huidige voorstel van de consensusrijkswet Coho te verbeteren. Dat zijn onder andere:

• Het handhaven van de parlementaire democratie door de taken van Coho te beperken tot ondersteuning.
• Controlebevoegdheid aan de Staten laten.
• Scheiden van taken op gebied van beleid, uitvoering en toezicht.
• Het verwijderen van de aanwijzingsbevoegdheid van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
• De Curaçaose ambtenaren betrekken bij het uitvoeren van de plannen van aanpak.
• In de wet een substantieel bedrag opnemen voor de uitvoering van de plannen van aanpak.