Opener, en meer op handel en toerisme georiënteerde economieën

Van een onzer verslaggevers
Willemstad - De economieën van Curaçao, Aruba en Sint Maarten lijken harder te worden getroffen door de coronacrisis dan andere Caribische landen.
,,De open economieën van de drie landen in het Caribische deel van het Koninkrijk spelen hierbij een rol”, aldus een publicatie in ESB, vakblad voor economen.
Daarin schrijft Koert van Buiren onder meer dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) voor de drie landen twee keer zo hoge krimpcijfers raamt als het Caribisch gemiddelde. ,,Een succesvol herstel van het toerisme als economische pijler vereist een heroriëntatie en een grotere rol voor de overheid”, betoogt de partner bij Economisch Bureau Amsterdam en docent aan de Universiteit van Amsterdam.
De krimp van het reële bruto binnenlands product (bbp) van Curaçao, Aruba en Sint Maarten wordt voor 2020 door het IMF geraamd op respectievelijk 20 tot 25 procent. ,,Opvallend is dat Curaçao, Aruba en Sint Maarten door de coronacrisis aanzienlijk harder getroffen worden dan andere Caribische landen. Dat komt omdat zij opener, en meer op handel en toerisme georiënteerde economieën hebben dan de meeste andere Caribische gebieden.”
De coronacrisis komt bovenop ‘de stille crisis’ die zich het afgelopen decennium in de Caribische regio heeft voltrokken en waarover Van Buiren al eerder schreef. Ook Curaçao, Aruba en Sint Maarten bevonden zich in een ongunstige economische positie toen de huidige crisis zich aandiende. ,,De drie landen werden ieder in hun verzwakte economische posities getroffen door de coronacrisis.”
De meeste autonome landen in de Caribische regio ontvangen financiële noodsteun van het IMF, gericht op het voorkomen van betalingsbalansproblemen als gevolg van de coronacrisis. Deze steun werkt volgens de auteur ‘als katalysator’ voor de additionele steun van de Wereldbank, de Interamerican Development Bank (IDB), de Development Bank for Latin America (CAF), en de donoren en ontwikkelingsorganisaties.
Curaçao, Aruba en Sint Maarten ontvangen vanwege hun constitutionele status geen financiële steun van het IMF. Zij krijgen wel liquiditeitssteun van Nederland in de vorm van leningen. Met deze steun financieren de drie landen noodsteunmaatregelen, onder meer gericht op behoud van werkgelegenheid, worden de financiële tekorten gedekt en houdt men de deviezenvoorraad op peil. Voor de langere termijn zijn met Nederland financiële en economische hervormingsprogramma’s (Landspakketten) overeengekomen die de komende jaren met steun van Nederland zullen worden uitgevoerd.
,,De maatregelen die andere Caribische landen nemen, zijn breder georiënteerd dan baanbehoud, en meer gericht op inkomenssteun aan huishoudens”, aldus de econoom. Daarbij is er in het bijzonder aandacht voor arbeiders in de informele sector, die in de Caribische landen doorgaans omvangrijk is. Tevens wordt er inkomenssteun verleend aan kwetsbare groepen zoals ouderen en arbeidsongeschikten. Deze groepen zijn vaak financieel afhankelijk van familie. Van Buiren: ,,Ook Curaçao, Aruba en Sint Maarten zouden hier meer aandacht aan kunnen geven.”
Daarnaast zijn er economische hervormingen nodig. Deze zijn ‘essentieel’ voor het economisch herstel en voor structurele weerbaarheid. Reeds voor de coronacrisis hebben verschillende Caribische landen hervormingen doorgevoerd, of zijn hiermee begonnen.
Zo heeft Jamaica (-8,6 procent bbp in 2020) met steun van het IMF een financieel en economisch hervormingsprogramma afgerond. Hierdoor is het land in staat geweest de overheidsschuld te reduceren, de nodige buffers op te bouwen die ingezet kunnen worden om de crisis te bestrijden, en is het land nu economisch veerkrachtig, wat zal helpen om versneld uit de huidige crisis te komen.
Barbados (-11,6 procent bbp volgens IMF) is gestart met hervorming van de publieke sector en van overheidsbedrijven, maar in het ondernemersklimaat bestaat er nog veel ruimte voor verbetering. Met het versnellen van de structurele hervormingen tracht het land het herstel uit de coronacrisis te bespoedigen.
,,Economische en financiële hervormingen zijn ook nodig op Curaçao, Aruba en Sint Maarten”, vervolgt het artikel in ESB. ,,Voor de hervorming van de arbeidsmarkt, het ondernemersklimaat, de zorg en de publieke sector is het evident wat er gebeuren moet. De voortvarendheid waarmee de hervormingen worden geïmplementeerd, zal bepalend zijn voor de kracht van het herstel.”
Van Buiren pleit voor ‘heroriëntatie van het toerismebeleid’. ,,Onzeker is of de coronacrisis voor een permanente schok in het toerisme zorgt, en hoe de pandemie het toerisme in de Caribische regio op de lange termijn zal gaan vormen”, aldus de auteur. Ook zal het tempo waarmee het toerisme zich herstelt sterk verschillen tussen de toerisme-afhankelijke economieën. ,,Zelfs tussen Curaçao, Aruba en Sint Maarten, omdat ze afhankelijk zijn van uiteenlopende toeristische herkomstmarkten, zoals Europa en de VS.”
Verschillende van het toerisme afhankelijke landen ontwikkelen strategieën om zich aan te passen aan het ‘nieuwe normaal’. De strategieën zijn gericht op vier zaken, aldus het artikel in ESB, het vakblad voor economen: op het vergroten van (het gevoel van) gezondheidsveiligheid van reizigers en toeristen; op het bevorderen van binnenlands toerisme; op het verbeteren van de toegang voor toeristen tot de lokale gezondheidszorg; en op nieuwe financieringsvormen - zoals overheidsgesteunde equity-fondsen voor de toeristische sector - ter vervanging van de bestaande, kostbare noodsteunmaatregelen.
,,Corona verandert de rol van de overheid bij de ontwikkeling van het toerisme”, stelt Van Buiren. De sector is traditioneel gefragmenteerd, en kent een beperkte rol voor de overheid die veelal gericht is op marketing en promotie. De succesvolle ontwikkeling van het toerisme na de pandemie vereist ‘een sterkere coördinatie’ tussen de overheidsdiensten die verantwoordelijk zijn voor transport, toerisme en gezondheidszorg enerzijds, en anderzijds de toeristische sector.
,,Hierbij dient er meer aandacht te zijn voor veiligheid en gezondheid. Bij een trager en langduriger herstel van het toerisme zal de overheid moeten zoeken naar alternatieven voor de huidige, kostbare noodsteunmaatregelen.”
Kortom: Herstel van het toerisme, de kurk waarop de economie van veel Caribische landen drijft, vergt nieuwe strategieën en een sterkere coördinerende rol voor de overheid.