Aziatische land bezig met opmars in Caribisch gebied
Van een onzer verslaggevers
Willemstad - De eilanden van het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden zijn aantrekkelijk voor China, aldus Tycho de Feijter in een uitvoerige bijdrage ‘De internationale expansie van China; China in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden’ voor Atlantisch Perspectief.
Het artikel maakt deel uit van de ‘Special Edition: where is China headed?’ De bijdrage over China in het Caribische deel van het Koninkrijk staat ook op de website van The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS).
,,Bij Curaçao, Bonaire en Sint Maarten denken de meeste mensen aan witte stranden, een azuurblauwe zee en een cocktail op een terras waar de ober je in het Nederlands aanspreekt. Slechts weinigen zullen aan China denken. Toch is het Aziatische land bezig met een opmars in het Caribisch gebied, ook in Caribisch Nederland. De Feijter schetst hoe beïnvloeding van de lokale bevolking een belangrijk onderdeel is van China’s strategie in de achtertuin van Amerika”, luidt de inleiding van Atlantisch Perspectief, een uitgave van de Atlantische Commissie, sinds 1952 een ‘forum voor debat over trans-Atlantische veiligheidsvraagstukken’.
In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, aldus auteur De Feijter, is China niet gelukkig met landen in complete chaos. Ook China heeft behoefte aan zekerheid en voorspelbaarheid, zeker in gebieden waar het weinig ervaring heeft. Daarom zijn de voormalige Nederlandse Antillen interessant voor China, zo legt hij uit.
,,Zij werken grotendeels met Nederlands recht en bestuur en staan tegelijkertijd ver genoeg van Nederland af. China kan gebruikmaken van deze orde zonder dat het direct hoeft te vrezen voor interferentie uit de polder. Vanuit deze relatief zekere positie kan China vervolgens in moeilijker landen in de omgeving aan de gang.”
Het formaat van de eilanden is ook precies goed, vervolgt het artikel. ,,Ze zijn klein genoeg om met weinig middelen invloed op te bouwen en groot genoeg voor serieuze economische en politieke activiteit. De ligging van de eilanden is eveneens aantrekkelijk. Chinese bedrijven zien zowel de ABC-eilanden als de SSS-eilanden als mogelijke hubs voor Chinese activiteiten in het gebied.”
Op Sint Maarten bijvoorbeeld noemen bedrijven zelfs Florida als bestemming voor Chinese goederen. ,,We are considered a strong link to carry out the vision of One Belt One Road”, aldus toenmalig premier William Marlin van Sint Maarten in 2016, die daarmee doelde op het Belt and Road Initiative (BRI) van China. Met deze ontwikkelingsstrategie wil China zijn grip op een groot deel van de wereld versterken door het openen van nieuwe handelsroutes. De Feijter: De belangstelling van China voor het Caribisch deel van het Koninkrijk is echter veel ouder dan BRI. Geen van de eilanden is officieel een BRI-country en er zijn geen officiële BRI-gerelateerde afspraken tussen China en de verschillende onderdelen van het Caribisch deel.
Toch heeft dit wereldwijde project een extra impuls gegeven aan China’s activiteiten in het gebied, met name op handelsterrein. ,,Het Chinese consulaat-generaal op Curaçao is zeer actief met BRI-promotie en giet een vers BRI-sausje over veel bestaande Chinese projecten. Dat zou een consulaat nooit doen zonder toestemming van Peking en daarom lijkt er wel degelijk sprake van een semiofficieel BRI-beleid in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden.” Ook op militair gebied is het Nederlandse deel interessant voor China, meent het artikel voor HCSS, met name Curaçao met een drukke marinebasis en een marinierskazerne. Daarnaast hebben de Verenigde Staten Forward Operating Locations (USFOL’s) op Curaçao en Aruba, waarvandaan de Amerikaanse luchtmacht met geavanceerde patrouillevliegtuigen anti-drugsvluchten uitvoert en tegelijkertijd (onofficieel) Venezuela in de gaten houdt. ,,Verder leven op de meeste Nederlandse eilanden al generaties lang goed georganiseerde Chinese gemeenschappen, rijp voor beïnvloeding door nieuwe immigranten uit China (vooral uit Guandong). Deze recente immigranten zijn geboren in China en hebben in het Caribisch deel kennelijk eenvoudig de Nederlandse nationaliteit verkregen. Ze zijn zeer actief in de Chinese clubs en lijken daar de oude Chinese structuren te verdringen.”
De auteur stelt verder: De meeste ‘oude’ gemeenschappen komen uit Venezuela, waar hun voorvaderen ook al generaties lang leefden. Die hadden weinig banden met China en spraken geen Chinees. ,,China probeert nu juist deze gemeenschappen aan zich te binden, vooral via de vele verenigingen en clubs. China is echter niet onkwetsbaar voor het bekende bureaucratische moeras op de Antillen en onder een groot deel van de niet-Chinese bevolking leeft een sterk wantrouwen ten aanzien van grote Chinese avonturen.”
Dat wantrouwen verdwijnt echter snel in deze Covid-19-crisistijden: Nederland stelt zware eisen aan hulp terwijl de diverse Chinese clubs met hun liefdadigheid snel zieltjes winnen. Het Caribisch deel is zwaar getroffen door de Covid-19-crisis. Na de uitbraak hebben de eilanden hun grenzen snel gesloten voor verkeer. Daardoor is het aantal slachtoffers relatief laag, maar de economie krijgt zware klappen. De eilanden zijn bijna volledig afhankelijk van toerisme. De gemiddelde bijdrage van toerisme aan het GDP is 85 procent en in Curaçao ligt dit zelfs rond de 95 procent. De werkloosheid stijgt snel en veel nieuwe toerismeprojecten liggen stil. Den Haag eist ‘structurele hervormingen’ en salarisplafonds voor politici en ambtenaren. Dit leidt tot grote woede op de eilanden waar men worstelt met grotere problemen zoals de water- en voedselvoorziening. China is nog niet in dit gat gesprongen, maar biedt via de Chinese gemeenschappen wel directe hulp aan, onder andere met voedselpakketten en medicijnen.
Het Chinees toerisme naar het Caribisch deel van het Koninkrijk is nooit groot geweest, vooral door de lange en indirecte verbindingen. Begin 2019 maakten Aruba en China echter afspraken om meer Chinees toerisme aan te trekken. Dat lijkt door Covid-19 voorlopig niet te gaan gebeuren.
,,Nee, het is niet zo dat de Chinezen bezig zijn de Nederlandse eilanden systematisch in te kapselen zoals ze dat deden bij Afrikaanse landen, maar er zijn wel wat parallellen”, schrijft het Algemeen Dagblad in Nederland aan de hand van de constatering van Tycho de Feijter van The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) in een onderzoek dat is gepubliceerd in tijdschrift Atlantisch Perspectief. China kweekt met een mix van instrumenten - van investeringen in bedrijven tot cadeautjes die worden uitgedeeld via bestaande Chinese verenigingen - sympathie en begrip voor de Chinese zaak.
,,Op enig moment wordt voor zulke Chinese bijstand vaak een rekening gepresenteerd. Dat kan een pro-Chinese stem zijn in een of andere internationale organisatie. Denk aan een stemming in de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, over hoe China de wereld alarmeerde over het coronavirus. Dan geef je het vrijgevige China dus het voordeel van de twijfel”, aldus de Nederlandse krant.
Waarom zouden de Chinezen de Antillen willen bedienen? ,,Ze liggen in de achtertuin van de Verenigde Staten, hun grote rivaal”, zegt De Feijter. ,,Amerikaantje pesten hoort er een beetje bij. Voor de Chinezen is het belangrijk te weten welke commerciële initiatieven de Amerikanen ontplooien in de regio. Maar ook Amerikaanse vlootbewegingen volgen ze graag. Misschien dat ze ooit ergens een radarpost neerzetten. Vooralsnog draait het vooral om handel.”
Dat het op dit moment niet botert tussen Den Haag en Willemstad over de voorwaarden voor coronahulp uit Nederland kan gevolgen hebben, denkt de onderzoeker. ,,Er is niet direct een gevaar dat de eilanden worden overgenomen door de Chinezen. Daarvoor zijn er te weinig grote investeringen. Maar als Nederland zich stug opstelt en de Antillianen merken dat de Chinese verenigingen met Covid-19-noodhulppakketten en maskertjes klaarstaan, dan riskeer je meer van dat soort bijstand en dus ook Chinese invloed. En stel dat ze een haven gaan bouwen en duizenden mensen werk gaan bieden, dan wordt het toch een ander verhaal.”
