Van een onzer verslaggeefsters
Willemstad - De situatie in de rechtshandhaving is nog steeds zorgelijk. Dat zei voormalig procureur-generaal (PG) Guus Schram donderdag bij zijn afscheid in het Santa Barbara Resort.

,,De cijfers tonen aan dat we kampen met buitengewoon veel en zware criminaliteit; van atrako’s tot levensdelicten en van fraude tot corruptie. Geconstateerd moet worden dat ons niveau van de rechtshandhaving helaas nog steeds niet beantwoordt aan deze mate van criminaliteit, ook al staan we er beter voor dan enkele jaren geleden”, aldus Schram, die teruggaat naar Nederland en daar de functie van hoofdofficier van Justitie van Noord-Holland op zich neemt. ,,Dat is iets wat we ons moeten aantrekken, want we zijn er gezamenlijk verantwoordelijk voor. Dat betekent dat we de infrastructuur op orde moeten hebben, ook wat betreft de rechtshandhaving. Dat zijn we niet alleen aan onze stand als land verplicht, maar ook aan de samenleving en toekomstige generaties.”
Op dit moment kunnen nog te veel zaken niet worden opgepakt - zo stelt Schram - waardoor daders vrijuit gaan. ,,Dit doet het maatschappelijk vertrouwen in de instituties geen goed en het draagt evenmin bij aan normbesef en draagvlak voor ons werk.”
Schram stond even stil bij een recente uitspraak van de Sint Maartense Justitieminister over de in ernst en omvang toenemende misdaad onder jonge mannen. ,,Hij stelde daarbij dat het een samenlevingsbrede inspanning vergt om hier iets aan te doen en constateerde dat het niet meer alleen een strafrechtelijk onderwerp is, maar ook een kwestie van sociale aard is geworden. Ik deel die visie volledig. Voor veel criminaliteit geldt dat die zijn oorsprong kent in sociaalmaatschappelijke problematiek en tekortkomingen. Denk aan gebrekkig onderwijs, zware economische omstandigheden, grote welvaartsverschillen, een slecht perspectief op de arbeidsmarkt, maar ook aan zaken als geen adequate dagbesteding voor jongeren, te weinig sociale controle en zelfreinigend vermogen of een zwak moreel kompas. Het is inderdaad een opgave van de maatschappij als geheel om hierin een ommekeer teweeg te brengen. Met andere woorden: de samenleving heeft zichzelf nodig om dit probleem te kunnen tackelen.”
Net als zijn opvolger benadrukte Schram in zijn toespraak het belang van samenwerken. Het is de enige manier om antwoord te geven op de criminaliteit, aldus de voormalige PG van Curaçao, Sint Maarten en de BES-eilanden. ,,Het is absolute noodzaak.” Samenwerken is echter geen natuurlijk gegeven: ,,Het moet constant uitgevonden en bevochten worden, waardoor we geneigd zijn het juist niet te doen. Maar wij hebben te maken met georganiseerde en goed samenwerkende criminelen die voortdurend op zoek zijn naar nieuwe mazen en technieken. Wij moeten daar steeds weer creatief een antwoord op geven: samenwerken en de krachten bundelen is dus een continu proces.”
Echt samenwerken is moeilijk, zo gaf Schram aan. ,,Valkuilen zijn onze routines, organisatiebelangen, solisme of zelfgenoegzaamheid. Daarnaast vereist succesvolle samenwerking een breed spectrum van partijen. Niet alleen de vertrouwde partners, maar ook nieuwe, minder bekende partijen. Met hen moeten we komen tot een collectieve wil en overtuiging om gezamenlijk vasthoudend te werken aan de verwezenlijking van onze ambities en te voldoen aan de verplichting aan onze samenlevingen.”
Het draait hierbij niet alleen om opsporen, vervolgen en opsluiten, maar ook om bestuurlijke betrokkenheid, preventief ingrijpen en sociale maatregelen, zo vindt Schram. ,,Daarvoor heb je naast het bestuur ook de private sector en sociaalmaatschappelijke instanties hard nodig. Samen creëren we een breed front aan mogelijkheden: samenwerkingsverbanden die snel en adequaat kunnen reageren op uiteenlopende problemen, waardoor we minder achter de feiten gaan aanlopen.”
Dankzij de samenwerking tussen de partners binnen de justitiële keten heeft Schram gedurende zijn 3,5 jaar als PG van de drie landen kunnen constateren dat meerdere projecten succesvol zijn gebleken binnen de rechtshandhaving. ,,Ik denk aan de Top C op Curaçao, de multidisciplinaire mensenhandel-aanpak op Sint Maarten, de financiële top X op de BES en de niet-meldersprojecten met de FIU.” Het Afpakteam noemde Schram afzonderlijk. ,,Het is het ultieme samenwerkingsmodel waarin partijen uit verschillende hoeken gezamenlijk en op innovatieve manier een effectief antwoord geven op criminaliteit. De integrale aanpak van de strafrechtsector en bestuur in optima forma. Het levende bewijs dat samenwerking je verder brengt. Niet voor niets heeft Aruba dit voorbeeld gevolgd. En, ondanks de politieke aarzelingen die er op Sint Maarten over dit concept zijn, hoop ik nog altijd dat ook daar deze samenwerkingsvorm gestalte zal krijgen. Want een afpakteam is goed nieuws voor het land en slecht nieuws voor criminelen.”
Om écht vooruitgang te boeken moet de samenwerking over het hele Koninkrijk en de regio worden getrokken, aldus Schram; samenwerking tussen de lokale organisaties alleen is niet genoeg. ,,Daarvoor zijn de landen te klein, de organisaties te kwetsbaar en de voorzieningen te schaars. Samenwerking in de regio en met Nederland is daarom absoluut onmisbaar.” Schram ziet de samenwerking binnen het Koninkrijk als een kans die mogelijkheden biedt op vooruitgang en hij hoopt dat velen die visie met hem delen. ,,Onderdeel zijn van een groter verband zoals het Koninkrijk biedt een absolute meerwaarde in de strijd tegen de criminaliteit.”
Net als de nieuwe procureur-generaal Roger Bos in zijn introductietoespraak aangaf, is Schram ook van mening dat er nog een lange weg te gaan is. ,,We mogen trots zijn op alle inspanningen en successen die zijn bereikt, maar ik spreek ook de wens uit dat het hier niet bij blijft; dat we verantwoordelijkheid nemen en nadrukkelijker prioriteit geven aan de doorontwikkeling van de rechtshandhaving; dat we elkaar intensiever opzoeken in het besef dat we elkaar nodig hebben omdat niemand het alleen kan, en dat de samenlevingen zelf hun sleutelrol pakken in het proces naar een cultuur waarin wettigheid en rechtvaardigheid de norm is. Want alleen dan trekken we echt samen op, maken we een gezamenlijke vuist tegen de criminaliteit en kunnen we het verschil maken”, aldus Schram.