Door Ton de Jong
Willemstad - De Venezolaanse staatsoliemaatschappij stuurde in 1985 aan op definitieve sluiting van de raffinaderij op Curaçao. Dat ging goed tot de politieke top van het land haar tanden liet zien en de PdVSA dwong om de Isla te huren.
Dit blijkt uit de reconstructie van het vertrek van Shell aan de hand van niet eerder gepubliceerd berichtenverkeer tussen Caracas en De Haag. De codeberichten en andere stukken zijn door deze krant ingezien bij het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Nationaal Archief. Shell weigert toegang tot het bedrijfsarchief.
Shell wilde alleen onder gunstige voorwaarden die een redelijke winst garandeerden op Curaçao actief blijven. Het overleg hierover werd getraineerd door de PdVSA die pas enkele uren voor de deadline - 26 juli - die Shell had gesteld met een concreet voorstel kwam. Het verschil tussen de Shell-eis en de PdVSA-formule bleek toen 220 miljoen dollar per jaar. De Nederlandse ambassadeur in Caracas Christiaan Thurkow in codebericht 136: ,,Shell schrok hevig van de omvang van het verschil. PdVSA - de staatsoliemaatschappij - voelde zich eindelijk vrij om openhartig te spreken, nu wij en Shell het verschil in benadering kennen. Duidelijk werd dat een voor Shell en PdVSA acceptabele overeenkomst niet meer tot de mogelijkheden behoorde.” De mislukking werd een paar dagen later geanalyseerd door directeur energie J. Geerlings van Economische Zaken in een memorandum aan de ministers die zich met Shell bezighielden. ,,PdVSA is laks geweest en gedraagt zich als het onwillige paard dat - eenmaal bij de bron gebracht - moet gaan drinken.” Ambassadeur Thurkow kijkt op 19 november 1985 in codebericht ‘Thurkow 194’ terug op de turbulente periode. Zijn analyse maakt veel duidelijk: ,,PdVSA heeft niet serieus met Shell onderhandeld omdat men streefde naar sluiting, zodat men op de afzetmarkt Curaçao vrij spel had. De oliemaatschappij kon tijdens de gesprekken met Shell de Venezolaanse politiek haar richting opsturen met allerlei berekeningen. Tot haar ontsteltenis werd zij vervolgens door de politieke leiding gedwongen om het bedrijf te pachten. Zakelijk gezien moet Shell zich gelukkig prijzen. Shell is echt van Curaçao af.” Een definitief afscheid was van begin af aan de bedoeling. Shell-topman Lodewijk van Wachem liet zich niet imponeren door smeekbedes van Ruud Lubbers. Een paar maanden uitstel, dat was alles wat Lubbers bereikte ondanks zijn intensieve bemoeienis met de onderhandelingen. Ook de door Lubbers aangezochte jonkheer Emiel van Lennep die tot drie keer toe als bemiddelaar afreisde naar Caracas kon weinig doen. Zijn mogelijkheden werden overschat. Nederland had behalve wat rentesubsidie niets te bieden. Van Wachem was in juni het ‘gezeur’ van Lubbers al beu: ,,Met de pogingen die onzerzijds in het werk zijn gesteld de raffinaderij te redden, zijn wij ver buiten de grenzen van onze commerciële verantwoordelijkheid gegaan”, schreef hij op 25 juni aan de premier die over die periode nu alleen wil zeggen: ,,Ik heb er eerlijk gezegd geen enkele herinnering meer aan.”