Van een onzer verslaggevers
Willemstad - We zijn op weg naar de ‘metacommunity’, het definitieve einde van de industriële samenleving.

,,We kunnen en moeten veel leren van de jongste generaties, van hun weg naar een nieuwe toekomst. Stop met extrapoleren vanuit oude wijsheden of dwaasheden en sta open voor organische groei, nieuwe inzichten en nieuwe generaties.”
Slotwoorden van de rede uitgesproken door professor Rob Vinke op de Inter-Continental University of the Caribbean (ICUC), waarmee hij het ambt van hoogleraar Human Resource Management (HRM) aan deze universiteit gisteren aanvaardde.
Zijn verhaal gaat over de overgang tussen tijdperken zoals bijvoorbeeld die van de stoommachine, van olie en massaproductie, van informatica en communicatie tot wat nu het tijdperk van genetica, nanotechnologie en robotica heet. Maar ook van de overgang tussen generaties van mensen. De overgang naar een nieuw tijdperk of naar een nieuwe generatie gaat met een golfbeweging gepaard. ,,In onze maakbaarheidsdwang hebben we het vermogen om te veranderen, de capaciteit om mee te bewegen, vrijwel vernietigd”, zegt hij daarover. Vinke vindt echter dat bij verandering ieder als individu en als mens zijn eigen richting moet kunnen bepalen. Daar moet ruimte voor zijn. Als organisatiepsycholoog zegt hij dan: ,,De neuzen in de zelfde richting dwingen is een gevaarsignaal voor collectieve pathologie. Dat gebeurt als één mens kans ziet iedereen ervan te overtuigen dat we allemaal onderdeel zijn van een gelukkige veranderfamilie en dat een genomen besluit niet ter discussie staat ongeacht de consequenties.” Maar, zo voegt hij eraan toe: ,,We moeten niet veranderen, we moeten bewegen.”
Het is typerend voor menselijk gedrag om te proberen veranderingen te stoppen, te corrigeren en om te keren. ,,We proberen grip op de effecten van de veranderingen te krijgen en pogen het tij telkens weer te keren.” Maar, zo voert Vinke verder aan: ,,Het tegennatuurlijk keren van het tij kost veel energie, terwijl de verandering en de daaraan gekoppelde problemen zich vrijwel zonder energie oplossen door het verloop van de tijd zelf.”
Hij komt tot de conclusie dat mensen niet van veranderen houden omdat dat verwarring oproept, ons uit de comfortzone haalt en we niet kunnen veranderen buiten onze genetisch bepaalde en door de leefomgeving beperkte grenzen. Wordt het netwerk van netwerken dat nu aan het ontstaan is een metacommunity, dan is er een paradigmaverschuiving nodig. ,,Dat vraagt een definitief afscheid van de industriële wereld met al haar gewoonten, denkbeelden, voorschriften, bezitsverhoudingen, beperkingen, ontregelingen, ontsporingen en ontberingen van de menselijke maat. We moeten plaatsmaken voor een nieuwe realiteit, een werkelijkheid waarvan we de grenzen en de mogelijkheden slechts kunnen inbeelden.” Daar is de professor van overtuigd.
Wat veel mensen volgens hem nu voelen is de grote ontregeling die we waarnemen nu de dominantie van het industriële denken en handelen zienderogen afneemt. Hij beschrijft de golven naar nieuwe tijdperken en de overstappen daartussen. Van golf 1, de industriële samenleving, naar uiteindelijk golf 4, die hij de ‘finale stap’ noemt naar de metacommunity. In golf 4 is er sprake van een organisme met de contouren van de menselijke hersenen. ,,Niet alles is met alles verbonden, maar wel veel met veel. Het zijn de verbindingen en de snelheid van verbinden en loslaten waar het om draait. Alles gaat uit van mensen. Structuur, besturing en andere harde systeemkenmerken van het industriële verleden zijn verdwenen. Mensen verbinden zich met mensen en die verbinding duurt zolang er over en weer meerwaarde is”, zo legt hij uit.
Er wordt een stap gemaakt van werknemer naar medewerker. Als structuren steeds meer kenmerken van een netwerk dragen en mensen steeds meer zelf kunnen bepalen wat hun rol en positie is, dan zien we het ontstaan van de samenwerker. Een grote opkomst van zelfstandige professionals is een niet meer te stoppen ontwikkeling en heeft ook effect op het leidinggeven. ,,De afwezigheid van ruimte voor het eigen willen en kunnen, heeft mensen in golf 1 vaak volgzaam en apathisch gemaakt en dat is toch ook een bijzondere vorm van bijna dood zijn”, zo stelt Vinke. Zo is leidinggeven in golf 1 gericht op controle, richten en het uitbannen van verschil met systemen van hiërarchie, macht, geloofsgemeenschappen en straf en beloning. In de metacommunity (golf 4) is leidinggeven niet langer aan de leidinggevende, maar aan mensen zelf. Het leiderloos leidinggeven betekent dat mensen in gezamenlijkheid de regie in handen nemen en bepalen wie welke leiderschapsactiviteit waarneemt en voor welke periode dat is. ,,Dit zijn geen kleine veranderingen. Hier is de paradigmashift op zijn grootst en toont een geheel ander perspectief op samenleven en leven.”