‘Na plaka chikí’ (vrij vertaald: klip en klaar), zoals dat treffend in het Papiaments wordt gezegd, heeft vakminister Jardim van Financiën in het tussenkabinet Betrian uitgelegd dat in 2013 het tekort van de publieke sector circa 2.000 gulden per hoofd van de bevolking bedraagt. Daarmee worden de tientallen en honderden miljoenen en zelfs paar miljard plotseling een stuk duidelijker. Ze worden letterlijk teruggebracht tot menselijke proporties. Dus mocht er niets gebeuren om het tekort van de overheidsbegroting terug te dringen en hetzelfde met de risico’s die de noodlijdende in veel gevallen kaalgeplukte en/of verwaarloosde overheids-nv’s momenteel met zich brengen, dan zou in theorie per burger een bedrag van 2.000 gulden moeten worden opgebracht. Per huishouden komt dit neer op koopkrachtverlies van zo’n 5.600 gulden. In theorie en op basis van rekensommetjes. In werkelijkheid kan het natuurlijk nooit zo zijn dat álle huishoudens en álle ingezetenen van Curaçao zo’n bedrag ophoesten. Dat zou leiden tot paniek en chaos bij de armste gezinnen en maatschappelijke onrust op het eiland. Het neemt echter niet weg dat de rekening van financieel wanbeleid wel op een bepaalde manier moet worden betaald.
(Aanvullend) lenen zoals de overheid vóór de schuldsanering van 10-10-’10 kon door maar wéér een obligatie-emissie uit te schrijven of schatkistpapier te verkopen mag niet meer. Althans tot aan een bepaald plafond; de zogeheten ‘rentelastnorm’ waarbij de te betalen totale rentelasten van de overheid maximaal 5 procent van de gemiddelde inkomsten over de drie voorgaande jaren zijn. Maar als het niet uit de lengte komt, moet het uit de breedte komen. Om eenvoudigweg de belastingen te verhogen, is geen oplossing: het jaagt bij een zeker niveau investeerders en ondernemers weg, zeker als de publieke service die daar tegenover staat tekort schiet, en werkt een hogere kostprijs in de hand. En samen met een verhoging van het tarief van de omzetbelasting - die relatief gezien vooral de kleine beurs treft - tast dit het besteedbaar inkomen aan en daarmee de economische bedrijvigheid. Met al snel meer werkeloosheid en op een gegeven moment per saldo lagere belastingontvangsten als resultaat. De regering Schotte (MFK, PS en MAN) heeft nagelaten structurele maatregelen te treffen om de overheidsuitgaven terug te dringen. Ook de laatste regering van de Nederlandse Antillen (PAR, PNP en FOL) dacht te gemakkelijk over het bij elkaar voegen van de ambtelijke apparaten van land en eilandgebied, zonder dat dit tot de bedoelde efficiëntie en besparingen leidde. Door allebei werd om de hete brei van uit de pan rijzende ziektekosten (ZV en OV) en ouderdomsvoorziening (AOV) gedraaid, met dat verschil dat Schotte de afgelopen 24 maanden aan de knoppen zat en telkens van het College financieel toezicht (Cft) het advies kreeg op het rechte pad te blijven, maar al die tijd de Staten en bevolking voor de domme hield. Dat kan niet langer. Elke partij die komende vrijdag in het parlement wordt gekozen en zeker de fracties die daarna een coalitie vormen, weten dat er eerst bezuinigd, bespaard en gesneden zal moeten worden.
Zo snel kan het gaan als op financiën iemand zit die noch verstand van zaken heeft noch enig verantwoordelijkheidsgevoel, getuige het feit dat de twee weken geleden samen met de andere bewindslieden ontslagen minister Jamaloodin (MFK) zelf ook aanzienlijke schulden had aan fiscus (niet betaalde belastingen), SVB (niet afgedragen sociale premies), Aqualectra (niet betaalde rekeningen en boetes) en ongeremd declaratiegedrag (voor in de meeste gevallen niet eens geregistreerde dienstreizen). Hij had het op een bepaald moment zo bont gemaakt dat hij medio dit jaar een motie van afkeuren tegen zich kreeg, gesteund door coalitiepartijen Pueblo Soberano, MAN en zelfs zijn eigen partij MFK. Jamaloodins optreden of beter: niet-optreden heeft ook geleid tot de eerste scheurtjes binnen de partij van Schotte, getuige de mail die MFK-‘dissident’ Rozier liet zien waarin Statenlid Garmes aan ten minste drie partijgenoten/parlementariërs liet weten dat Jamaloodin onder toezicht/begeleiding zou moeten komen te staan. Dat diende overigens ook te gebeuren met El Hakim (Economische Ontwikkeling) en Scoop-Constancia (Gezondheid). Zo weinig vertrouwen was er binnen eigen gelederen in de eigen bestuurders.
Een tekort per capita van 2.000 gulden valt met de juiste personen op de juiste plek nog bij te sturen, maar als er niets gebeurt loopt dit in nog eens twee jaar tijd al snel op naar ruim 3.000 gulden (ofwel 8.250 gulden per huishouden), zoals minister Jardim van het interim-kabinet uitlegde. Dit kan en mag niet. Dus onverantwoord financieel beheer, waarbij bovendien nog stelselmatig wordt geweigerd met sociale partners (werkgevers en werknemers) om de tafel te zitten, nooit weer. Het was bemoedigend te zien dat vakbonden, bedrijfsleven en (interim-)regering vrijdag in een nationale dialoog bijeen kwamen. En hoewel de boodschap van Jardim voor allen als een onaangename verrassing kwam, is er wel sprake van hernieuwde energie omdat de partners eindelijk weer serieus worden genomen. De eerste stappen voor het creëren van draagvlak voor de moeilijke besluiten die genomen moeten worden om de overheidsfinanciën weer in orde te maken, zijn gezet. Vandaag wordt de Staten geïnformeerd over de nationale dialoog. Zoals het hoort. In overleg, samen en ‘na plaka chikí’.